Onstabiele situatie hindert betere benutting grond

Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie in 1991 en de onafhankelijkheid van Oekraïne werd alle landbouwgrond verdeeld in porties van 3 hectare. Dit kwam toe aan de toenmalige werknemers van de plaatselijke kolchoz. Koop en verkoop van deze grond is niet toegestaan. Een westerling die een agrarisch bedrijf wil runnen in Oekraïne, moet daarom veel pachtcontracten met allerlei personen afsluiten voor hij het land kan bewerken.

Ter illustratie: de Nederlander Kees Huizinga woont en werkt in Oekraïne. Het bedrijf waarvoor hij werkt bewerkt 16.000 hectare grond.

Huizinga bezit zelf ruim 7 procent van de aandelen, een Oekraïense die hielp bij het opzetten 2 procent en de Nederlanders Gerard Tonkens en Berend van der Velde gezamenlijk ruim 90 procent. Met elkaar sloten de eigenaren ruim 5.000 verschillende pachtcontracten af om een bedrijf met deze omvang te creëren. De kosten zijn niet het probleem: pachten kan voor 50 tot 100 euro per hectare. Maar alleen al om dit te regelen werken er acht mensen op het bedrijf.

16.000 hectare is voor Nederlandse begrippen immens. Voor Oekraïne niet specifiek. Ook al bestaat de sector nog grotendeels uit kleine familiebedrijven en echte keuterboeren, meerdere investeerders beproefden hun geluk na de val van de Sovjet-Unie. Zij vonden er naast vruchtbare grond een interessante afzetmarkt met Rusland als buurman.

Daling melkproductie

De situatie met de Russen is zoals bekend sinds twee jaar dramatisch verslechterd. Vooral de zuivelindustrie in Oekraïne lijdt daaronder. De meeste zuivelfabrieken in het land betaalden eind juni een prijs van 21 cent per liter melk. Naar schatting ligt de gemiddelde kostprijs in Oekraïne, voor de grote melkveebedrijven, rond de 25 cent.

Dit jaar produceert Oekraïne circa 8,5 miljard kilo melk, een daling van 15 procent vergeleken met 2015. Bedrijven van meer dan 200 koeien nemen 2,35 miljard voor hun rekening. Die produceren door de matige markt en de onstabiele politieke situatie minder dan vorig jaar. Maar de daling komt vooral doordat de kleine bedrijven minder produceren.

Grotere melkveebedrijven zijn vooral in het midden en noorden van het land te vinden. De melk van deze bedrijven gaat vaak via kortlopende contracten naar internationaal opererende zuivelbedrijven die ook in Oekraïne actief zijn, zoals Lactatis, Almira en Danone (zie kader).

Melkveehouderij is sowieso minder winstgevend in Oekraïne dan akkerbouw. Toch zijn eigenlijk alle grote bedrijven gemengd, om de simpele reden dat de grond gepacht moet worden van de lokale bevolking. Die verpachten vaak alleen als hen werk wordt geboden. Dat kan met het in stand houden en veelal uitbreiden van de melkveetak.

Tekort aan mest

De opbrengsten van graan, suikerbieten en bijvoorbeeld mais benaderen de Nederlandse. Het klimaat is goed met voldoende regen, veel zon en (op het oosten na) meestal niet té strenge winters.

Dat de oogsten niet de Nederlandse opbrengsten overtreffen ligt hoofdzakelijk aan de bemesting. Kunstmest wordt volop gebruikt, maar aan drijfmest of vaste mest is een groot tekort. De grond is dan wel vruchtbaar, aan voldoende natuurlijke voedingsstoffen voor echte topopbrengsten ontbreekt het vaak.

Aardappelen worden er ook geteeld, zowel poters als consumptieaardappelen. Agrico is onder andere actief in het land, maar zag recent af van verdere investeringen. De opbrengsten van piepers zijn erg goed, maar de verwerkingsmogelijkheden zijn nog minimaal. Grote spelers zijn amper tot niet actief, wat uitbreiding van de teelt stagneert.

Machines zijn eigenlijk altijd in eigen beheer. Daarbij hoort volgens de agrariërs die er nu al actief zijn, een andere houding dan in Nederland. Wie zijn favoriete merk trekker of melkstal voorop zet, komt vaak bedrogen uit. In Oekraïne is het zaak om te kijken of er een goede en betrouwbare dealer op niet al te grote afstand te vinden is. Zo niet, dan kun je reparatie of onderhoud vaak wel schudden.

Geld lenen

Geld lenen is mogelijk, maar niet goedkoop. De huidige rente bedraagt 19 procent. De nationale munt, de grivna, leed zwaar onder de politieke omstandigheden. De koers ging volledig onderuit en is van 1 op 10 naar 1 op 28 gegaan. Inmiddels is de inflatie alweer enige tijd stabiel rond de 6 procent, waar dat vorig jaar nog boven de 30 procent lag.

Tot voor kort werden ook de geldtegoeden bevroren in grivna. Buiten-landers konden hun geld niet of las-tig overschrijven naar euro’s of dollars en opnemen in eigen land. Diebarrière is pas opgeheven. Een hoopvolle ontwikkeling in een land waar nog steeds veel agrarische groei mogelijk is, letterlijk en figuurlijk.