'Kwetsbare balans in beheer bewaken'

'Het vergt steeds een aanpak op maat. En dan is er ook nog de speciale geografische ligging. Noord-Holland is als het ware een schiereiland, omgeven door grote wateren als de Noordzee, Waddenzee, het IJsselmeer en Markermeer. Dat biedt kansen, maar ook een bepaalde dreiging. Dat alles maakt Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier tot een van de interessantste waterschappen van ons land.'
Ruiter is opgegroeid met de wetenschap van het belang van water voor de agrarische sector. 'Als er na een regenbui water in de greppels bleef staan, dan klopte er iets niet. Dan werd ik er met de schop op uitgestuurd om het water weg te steken. Wie boer wil blijven, houdt het peil scherp in de gaten.'
Inmiddels beschikt Ruiter over een ruime bestuurlijke ervaring, onder meer voor LTO Noord en FrieslandCampina. Sinds 2015 maakt hij deel uit van het algemeen bestuur van HHNK. De doelmatigheid van de organisatie spreekt hem daarbij het meest aan.
'Het waterschap is het perfecte voorbeeld van een functionele democratie. Onze voornaamste taak is de waterkwantiteit en -kwaliteit op peil houden. Dat zijn praktische opgaven, die we zo efficiënt en betaalbaar mogelijk moeten uitvoeren. De omslag voor agrariërs is pittig. Dat moeten we binnen de perken houden.'
Het is daarom een goede zaak dat de politiek grotendeels buiten de deur wordt gehouden, stelt Ruiter. 'Het waterschap functioneert zo goed vanwege het monistisch systeem. We werken allemaal aan hetzelfde doel. Als er te veel dualisme komt in de besluitvorming, gaat dat ten koste van de slagvaardigheid. Ik durf te stellen dat ons land al lang grotendeels was ondergelopen als de politiek het bij het waterbeheer voor het zeggen had.'
De waterschapsbestuurder vindt het daarom extra belangrijk dat de agrarische sector een vinger in de pap houdt. 'Wij zijn er met ons inkomen voor een belangrijk deel van afhankelijk. Er flitsen constant allerlei trends, hypes en andere inzichten voorbij. Het is onwerkbaar om daar steeds ad hoc actie op te ondernemen. Een goed waterschapsbestuur kijkt naar de lange termijn en bewaakt het kwetsbare evenwicht in het beheer.'
Het waterschap moet er volgens Ruiter vooral voor waken dat 'de waan van de dag regeert'. Zeker als het gaat om het beheer van het Noord-Hollandse veenweidelandschap, een belangrijk onderdeel in zijn portefeuille. 'Bodemdaling, de CO2-problematiek, detentiegebieden… Elk keer doemen nieuwe hypes op. Het is onzinnig en soms zelfs gevaarlijk om daar met allerlei ingrijpende maatregelen op te reageren. Eigenlijk is het heel simpel: als het waterpeil te hoog is, kunnen ondernemers geen inkomen meer halen van de percelen en is het gedaan met het beheer van het hooggewaardeerde cultuurlandschap.'
Ruiter woont al zijn hele leven in Grootschermer, midden in het Land van Leeghwater. Het poldergebied vernoemd naar de beroemde waterbouwkundige heeft een lange traditie in waterbeheer. 'De Schermer boezemvaart ligt er al ruim vierenhalve eeuw en functioneert nog steeds. Dat hebben ze destijds slim bedacht.'
Historisch besef is een belangrijk ingrediënt in het bestuurswerk. Er is in het verleden veel kennis en ervaring opgedaan met goed waterbeheer. Ook door de agrarische sector. 'Blijf daar gebruik van maken en houd tegelijkertijd voeling met nieuwe ontwikkelingen, zoals klimatologische veranderingen, andere functies in het landelijk gebied en helaas ook strengere wet- en regelgeving.'
Dat alles zorgt voor dynamiek in het landschap en het waterbeheer. Ruiter ziet het nog elke dag veranderen. 'Ondanks de hang naar nostalgie moeten we het niet willen vastzetten. Dan verwordt het tot een museum. Dat is onwerkbaar. Zeker voor agrarische ondernemers, die het Hollandse landschap grotendeels beheren.'

Beweeg mee

De wisselende omstandigheden zorgen ervoor dat het waterschap ook meebeweegt. Dat is goed, vindt de bestuurder. 'We moeten zelf openstaan voor nieuwe inzichten, want daarmee houden we ons bestaansrecht. Het anders schouwen van de sloten vind ik daar een goed voorbeeld van. Door minder te maaien en klepelen, krijgt het ecologische beheer een impuls. Uiteraard mag dit niet ten koste gaan van waterdoorvoer. Ook het aanleggen van natuurlijke oeverbeschoeiing om baggerwerk te voorkomen, is zo'n nieuwe aanpak waarmee we als hoogheemraadschap onze nek durven uit te steken.'
Daarmee is gelijk de kracht van het waterschap benoemd. 'We signaleren een probleem, onderzoeken de oorzaken en maken een plan om het op te lossen. Daarbij houden we zicht op de lange termijn. Kijk naar landen als Duitsland, Groot-Brittannië of de Verenigde Staten waar ze zo'n organisatie ontberen. Daar gaat het soms vreselijk mis. Daarom moeten we extra zuinig zijn op wat we hier hebben opgebouwd.'