Herenboeren Wilhelminapark produceert alleen voor leden

Geert van der Bruggen heeft een Senseo-apparaat ingeplugd in een elektriciteitskastje langs de laan die het land van de Herenboeren in Boxtel doorklieft en biedt koffie aan. Want een schuur is er nog niet. Die staat nog op het verlanglijstje. Van der Bruggen is de boer van de coöperatie Herenboeren Wilhelminapark. Hij is in dienst van de burgers die samen de Herenboeren vormen.

De coöperatie is in februari opgericht en telt nu bijna negentig leden. Zij eten alles op wat de Herenboerderij oplevert: groente, fruit, aardappelen, eieren, rund-, varkens- en kippenvlees. Er gaat niets naar andere afnemers. 'Daardoor is er geen prikkel om meer te produceren', legt Boudewijn Tooren uit. Hij is voorzitter van de coöperatie.

20 hectare

De Herenboeren exploiteren 20 hectare van het Wilhelminapark, een kleinschalig gebied met landbouwpercelen, bossen en lanen, dat eigendom is van de Marggraff Stichting. Zo'n landschap past bij het idee van de initiatiefnemers. 'Het levert niet het maximale op, maar er zijn wel cross-overs tussen landbouw, natuur en landschap. Dat vinden we prima', zegt Tooren.

Van der Bruggen toont de boomgaard met 3.066 jonge bomen: appels, peren en pruimen. Ze zijn allemaal aangeslagen en de appelbomen hebben al vrucht gedragen. 'Het is wel grappig', zegt Van der Bruggen. 'Consumenten pakken in de supermarkt alleen gave appels, maar onze leden snijden er gewoon een lelijk stukje af. Want het zijn hun eigen appels. Als ze die weggooien, kost het hun geld.'

Biologisch

De coöperatie wil zoveel mogelijk biologisch produceren, maar is niet Skal-gecertificeerd. 'Zo'n certificaat is voor de consumentenmarkt', legt Tooren uit. 'Maar wij zijn zelf de consumenten.' Het spaart bovendien weer kosten.

Even verderop wroeten 24 varkens. Ze zijn een kruising van Piétrain-vaders en winterharde bastaardmoeders. Winterhard moeten ze wel zijn, want ze lopen jaarrond buiten. Ze kunnen schuilen in grote betonnen duikers die zijn afgedekt met heuveltjes zand. Doel is vijftig varkens in 2017. Een deel van de schuilhutten is daarom nog niet in gebruik. 'Volgens het bestemmingsplan mogen we hier wel varkens houden, maar niet fokken', legt Tooren uit.

Oormerken

De coöperatie loopt tegen veel van dat soort regels aan. Bijvoorbeeld het verplichte oormerken van pasgeboren Limousin-kalveren binnen drie dagen. 'Probeer dat maar eens als ze in een kudde lopen.' De inzet is om een Green Deal te sluiten met de overheid. Dan krijgt de coöperatie van de overheid 'experimenteerruimte' om duurzame plannen uit te voeren. Tooren is optimistisch over het succes van de aanvraag.

Binnenkort gaat het eerste varken naar de slacht en kunnen leden een pakket van 7,5 kilo vlees komen ophalen. De oogst wordt nu nog evenredig verdeeld, maar het doel is dat alle leden krijgen wat hun vraag is.

Andijvie

Op de belendende akker van 10 hectare staan nu vooral groenbemesters. Er is tientallen jaren alleen mais op geteeld. Het bodemleven was vrijwel weg en er zaten aaltjes in de grond. Het eerste jaar wordt vooral gebruikt om het bodemleven weer op peil te brengen en de aaltjes te bestrijden met tagetes. Er staat al wel een stuk met andijvie en diverse koolsoorten. 'Dat was het enige dat dit jaar nog was te oogsten', vertelt Van der Bruggen. Hij begon bijna gelijk met planten, toen hij 1 juli in dienst kwam. Voor het bouwplan geldt een rotatie van 1 op 8.

Van der Bruggen moet rekening houden met wild. Daarom is de hele akker omheind, vooral tegen dassen en vossen. Ook roofvogels vormen een uitdaging. Vooral buizerds pakken nog wel eens een kip. 'We kijken wat we moeten doen: binnenhouden of accepteren dat ze er zo nu en dan één pakken.'

Zoektocht

De boer en het bestuur lopen zeker dit eerste jaar voortdurend tegen onbekende dingen aan. 'Het is nog een zoektocht', zegt Tooren. Van der Bruggen heeft wel ruimte om te experimenteren, maar niet te veel. Anders hebben de leden geen eten. Bijvoorbeeld een stuk voedselbos is daarom geen optie. 'Daar kan niemand cijfers over leveren.' De voorzitter benadrukt dat de coöperatie economisch gezond moet zijn en niet afhankelijk moet zijn van vrijwilligers. Leden mogen meewerken - veel van hen doen dat graag - maar het werk is niet van hen afhankelijk.

Herenboeren Wilhelminapark is de eerste coöperatie volgens het concept van Herenboeren. Er zijn al gesprekken in diverse andere plaatsen. De Herenboeren willen zich zeker niet afzetten tegen gangbare landbouw. Tooren: 'Wij willen wel laten zien dat het anders kan, maar het is slechts een druppel op een gloeiende plaat. Wij voeden slechts tweehonderd gezinnen. Hoeveel coöperaties zou je alleen al nodig hebben voor een stad als Den Bosch?'