Louis Bolk Instituut biedt al veertig jaar tegengeluid

Woensdag vierde het Louis Bolk Instituut zijn veertigste verjaardag in Driebergen. Directeur Jan Willem Erisman trok daarbij een vergelijking tussen het kennisinstituut en de Amerikaanse elektronicagigant Apple. Beide zijn opgericht in 1976. Evenals zijn instituut was Apple-oprichter Steve Jobs een systeemdenker en vernieuwer.

'Daarmee houdt iedere vergelijking op', zegt Erisman bescheiden. Wel illustreert hij hiermee het gedachtegoed en de werkwijze van het instituut dat oplossingen zoekt in de bestaande natuur en biologie. Jobs voegde bestaande technieken in een mobiele telefoon.

Optimalisering

Volgens Erisman is het controlemodel waarin de landbouw opereert eindig. Het vergt continu aanpassing en optimalisering. 'We hebben de grenzen van onze planeet overschreden. De maatschappelijke kosten om dat te compenseren, lopen uit de hand.'

Het Louis Bolk Instituut is aanhanger van het adaptatiemodel, dat zelfregulerend en flexibel is. Een vitale bodem die zelf klappen van ziekten en wateroverlast kan opvangen bij een hoge productiviteit is een van de speerpunten van het instituut. In de praktijk wil het boeren de kennis geven om het biologische systeem in te zetten in plaats van bestrijdingsmiddelen.

Verdienmodel

'Wij koppelen daar voor de boer ook een verdienmodel aan', zegt Erisman. 'Bij natuurinclusieve landbouw zijn de kosten lager en de marge voor de boer hoger.'

Het verjaardagsfeest van het Louis Bolk Instituut werd ingeluid door oud-landbouwminister Cees Veerman. Hij schetste het speelveld waarin de huidige wetenschap moet opereren. 'De wetenschappelijke autoriteit is aan slijtage onderhevig. Ze wordt niet meer op haar woord geloofd en dat leidt tot een onthechting tussen wetenschap en burgers. De wetenschap wordt als een mening beschouwd.'

Antroposofisch

Volgens Veerman laat het Louis Bolk Instituut zien dat het ook anders kan. Het instituut – veertig jaar geleden vanuit antroposofische grondslag opgericht – heeft de idealistische veren afgeschud en is zich meer gaan richten op een fundamentele benadering van de problemen en uitdagingen in de landbouw.

'Als bruggenbouwer heeft deze instelling daarom de wind in de zeilen. Het koppelt de menselijke maat aan de natuur en dat is een wezenlijke verandering in het denken', zegt de oud-landbouwminister die het verbeteren van het dierenwelzijn als een voorbeeld daarvan noemt.

Onmisbaar

Voor de positie van de Nederlandse agrarische sector op de lange termijn is een instituut als het Louis Bolk Instituut onmisbaar volgens Veerman. 'Boeren en telers zijn mensen die leven bij de dag. Het Louis Bolk Instituut houdt zich bezig met vragen als hoe ziet de tuinbouw er in 2026 uit? Dat is belangrijk bij het in klaart brengen van langetermijneffecten van het handelen van nu.'

Een belangrijke uitdaging voor het Louis Bolk Instituut is het promoten en verder uitdragen van zijn bevindingen, zegt Erisman. Op kleine schaal boekt het instituut groot succes met bijvoorbeeld bodemprojecten. Het op grote schaal toepassen van deze kennis is een tweede.

Gereedschap

'Wij laten een ander geluid horen en dan is het een uitdaging om gelden te vinden voor verder onderzoek. In de praktijk wordt er nog altijd meer geluisterd naar de gangbare aanpak. Naar de resultaten van een boer die natuurinclusief werkt wordt daarom maar weinig onderzoek gedaan. Innovatietechnieken en krijgen veel meer aandacht. Maar er is meer dan dat. Gebruik de natuur als gereedschap, zeggen wij.'

Vorige week startte het Louis Bolk Instituut de Kenniscoalitie Bodem, waarin ook LTO Noord participeert. Aanleiding voor dit samenwerkingsverband is dat de de bodem in kwaliteit achteruitgaat en door intensief gebruik uitgeput raakt.

Gezond businessmodel

De ambitie van dit onderzoekstraject is om over vijf jaar aan te tonen dat de transitie naar een gezonde bodem realiseerbaar is én samengaat met een gezond businessmodel.