Directe inzaai drukt bodemerosie kop in

'Vooral een goede langetermijnplanning, zoals met gewasrotatie en veel geduld, zijn noodzakelijk wil je de bodem verbeteren', stelt de van oorsprong Nederlandse boer Franke Dijkstra (75). Hij heeft al jarenlang ervaring met directe inzaai, geeft nu lezingen in landen waar bodemerosie een probleem vormt en adviseert boeren die directe inzaai willen toepassen, onder wie boeren in Nederland.

Dat bodemerosie al jarenlang een rol speelt in productieverliezen, weet Dijkstra als geen ander. Hij emigreerde in 1947 met zijn ouders vanuit het Friese Oppenhuizen naar Carambeí, een gemeente in Brazilië, waar de grond goedkoop was en voldoende kansen lagen om boer te worden.

Financiële druk

In 1964 werd Dijkstra zelfstandig melkveehouder met 89 hectare grond, maar door de financiële druk destijds schakelde hij in 1968 over op akkerbouw. Deze omschakeling bracht een risico met zich mee: boeren in Brazilië hadden destijds al te maken met bodemerosie en het ploegen van de grond versnelde dit proces.

'Door te veel grondbewerking, zoals ploegen, breekt de bodemstructuur af. Dit zagen wij met name aan het organischestofgehalte dat in die tijd van 3,1 procent snel daalde naar 2,2 procent', weet Dijkstra nog. Het organischestofgehalte is voor een groot deel bepalend voor hoe de bodem functioneert en door een daling hiervan traden productieverliezen op.

Inklinking bodem

Maar niet alleen Brazilië kent de gevolgen van bodemerosie, ook andere landen hebben de afgelopen jaren kennisgemaakt met de gevolgen hiervan. Zo ook Nederland, waar boeren steeds vaker te maken krijgen met inklinking van de bodem en afbraak van het organischestofgehalte.

Adviseur Hein-Willem Leeraar van het gelijknamige adviesbureau in Raerd heeft die ervaring ook. 'Bodemerosie kan voorkomen op verschillende gronden, zoals klei-op-veengrond', vertelt Leeraar. 'Klei-op-veen bestaat vaak uit 30 procent klei met daaronder veen. Bij het ploegen keer je de klei om, waardoor het veen in contact komt met klei en zuurstof. Zo'n 70 procent van het organischestofgehalte wordt dan als het ware verbrand, waardoor de grond poreus wordt en uiteindelijk inklinkt. Je kunt dan als boer zijnde wel het waterschap vragen het peil te verlagen, maar daarmee los je het probleem niet op.'

Productieverliezen

Dijkstra voegt daaraan toe: 'Als je meerdere keren per jaar ploegt, versnelt het proces van inklinking en krijg je sneller te maken met productieverliezen.'

Het zoveel mogelijk stagneren van dit fenomeen is dan ook van groot belang. Volgens Dijkstra is no-tillage, oftewel directe inzaai, een belangrijk aspect hierin. 'Bij directe inzaai wordt de grond niet omgeploegd en blijft het dode plantenmateriaal in de bodem. Na bemesting kan het perceel worden ingezaaid.'

Machines

Voor directe inzaai bestaan verschillende machines waarmee het zaad als het ware in de grond wordt gefreesd. Om onkruid tegen te gaan maakt Dijkstra gebruik van selectieve bladbespuiting, zowel voor als na het inzaaien. 'De selectieve bladbespuiting is meer gericht op het type onkruid', zegt hij.

'Rotatie in bestrijdingsmiddelen is daarnaast net zo belangrijk als gewasrotatie', vervolgt Dijkstra. 'Hierdoor gebruik je steeds andere herbiciden wat uiteindelijk een beter effect heeft. De onkruiddruk neemt af. Doordat je niet meer ploegt, haal je ook geen onkruiden naar boven die dieper in de grond zitten.'

Verbeterd bodemleven

De bodem beantwoordde deze behandeling met een verbeterd bodemleven en hogere opbrengsten. 'Het organischestofgehalte steeg naar maar liefst 6,4 procent', vertelt Dijkstra, die nog 2.000 hectare akkerbouwland en een forse melkveehouderij bezit. 'Het kostte mij zeven jaar om het bodemleven optimaal te krijgen, maar uiteindelijk verdient dit zich terug in hogere opbrengsten.'