Hoe landbouw en natuur vervlechten

De Kraaijenbergse Plassen bij Cuijk is een van de plekken in Noord-Brabant waar mens en natuur om voorrang vechten. Al sinds de jaren zestig is het een grootschalig zand- en grindwinningsgebied. Nu is het een populaire waterbestemming voor toeristen en dagjesmensen.

Volgens gemeenteplannen verrijzen in het zuidoostelijke stuk een jachthaven, een ontspanningscentrum en honderden bungalows, precies in een dassenleefgebied. Als tegenprestatie krijgen de dassen drie dassentunnels, een burcht en 30 kilometer aan houtwallen ter verrijking van hun leefgebied. De dassenfamilie verhuist naar het naburige Gasselsbroek. De boeren en tuinders in het gebied, verenigd in ANV Raamvallei, gaan de klus klaren.

Natura 2000-gebieden

Dit is een van de vele voorbeelden van natuur die de agrarische sector realiseert. Het gaat vaak om Natura 2000-gebieden die her en der verspreid liggen, het netwerk aan ecologische verbindingszones, projecten zoals de dassenverhuizing en tal van maatregelen op en rond de landbouwgrond.

Sinds 1 januari 2016 gaat het agrarisch natuur- en landschapsbeheer via collectieven. Noord-Brabant kent er vier: West-, Midden- en Oost-Brabant en het Delta-collectief. Ze zijn de schakel tussen overheid en individuele grondbezitter. De collectieven zijn verantwoordelijk voor de betalingen, de monitoring in het veld en de controle op werkzaamheden.

Grote collectieven

De Oost-Brabantse melkveehouder Maurice van Erp vraagt zich af of de collectieven niet te ver van de leden af komen te staan. Zelf is hij jarenlang betrokken geweest bij ANV D'n Beerse Overlaet. 'De overheid wil grote collectieven, maar ik vind juist de kleine schaal prettig.'

Van Erp heeft ervaren dat goedbedoelde individuele initiatieven, zoals een foerageergebied aanwijzen voor ganzen, uit kan groeien tot ongewenst beleid. 'De kracht van natuurbeheer zit voor mij in de vrijwillige samenwerking tussen overheid en ondernemer.'

Akkerranden

Op zijn melkveebedrijf in Maren-Kessel heeft Van Erp een uitgestelde maaidatum voor 2 hectare grasland, nestbescherming voor weidevogels en volgend jaar krijgt hij 750 meter akkerranden langs de Hertogswetering. Het gaat om 6 meter kruidenrijk grasland en 3 meter graan op productiearme gronden.

'De reden dat we meedoen is deels financieel gedreven. Aan de andere kant: een nest kievitseieren verlegde ik toch al. De stap naar natuurbeheer is een kleine.'

2,8 miljoen euro

In de afgelopen weken heeft provincie Noord-Brabant de nieuwe beschikkingen afgegeven voor het beheer voor de komende vijf jaar. In totaal is 2,8 miljoen euro per jaar beschikbaar voor een periode van 2016-2021.

'Het geld verdelen we onderling in de provincie en dat gaat in prima overleg', zegt Wijdeven die alle Brabantse collectieven bestuurlijk vertegenwoordigt bij BoerenNatuur.nl. Deze landelijke vereniging telt veertig agrarische collectieven, die samen circa 80.000 hectare agrarisch natuurbeheer uitvoeren.

Klankbordgroep

Op landelijk en regionaal niveau is de samenwerking met (Z)LTO geborgd. ZLTO Klankbordgroep Natuur en Landschap vertegenwoordigt ZLTO-leden, ANV's en collectieven. Natuurbeheer krijgt ook invulling via geld dat waterschappen geven aan projecten die de kwaliteit en de doorstroming van de watergangen verbeteren.

Wijdeven: 'En er zijn de groene en blauwe diensten. Er zijn volop mogelijkheden en boeren en tuinders krijgen een goede vergoeding voor hun werkzaamheden en het beschikbaar stellen van grond.' De bestuurder ziet natuurbeheer als voorwaarde voor agrarisch ondernemen. 'De tijd dat de boer kan doen wat hij goed vindt, is voorbij. Gezamenlijk moeten we goed nadenken over de invulling en uitstraling van het buitengebied.'

• Lees meer hierover deze zaterdag in Nieuwe Oogst