Afronding natuurnetwerk Drenthe vergt dubbelslag

Uitvoeringsorganisatie Prolander heeft opdracht van provincie Drenthe gekregen om de komende tien jaar nog 7.000 hectare in te richten voor natuur, waaronder 3.600 hectare nog te verwerven landbouwgrond. Dat is geen makkelijke opgave, erkent kavelruilspecialist Marco Kooijinga volmondig. 'Het laaghangend fruit is inmiddels wel geplukt.'

De organisatie heeft verspreid over de hele provincie dertig gebieden gelokaliseerd. Boeren hebben zelf in de hand of het lukt om alle landbouwpercelen die daar binnen de grenzen van het natuurnetwerk liggen om te zetten, stelt Kooijinga vast. 'Vrijwilligheid blijft voorop staan. Onteigening voor natuur is niet aan de orde.'

Winnen

Boeren kunnen kiezen om deze grond af te staan tegen de marktwaarde, zelf het natuurbeheer op te pakken of de percelen in te brengen in een ruil. Kooijinga vindt het belangrijk dat ze de afronding van het natuurnetwerk niet zien als een bedreiging. 'Ze kunnen er ook bij winnen.' Zo wijst een inventarisatie uit dat nog zo'n 100.000 hectare cultuurgrond in Drenthe matig is verkaveld.

Juist in gebieden met relatief veel natuur is dat het geval, zoals Drentsche Aa, Hunzedal en het stroomgebied van het Oude Diep. In het stroomgebied van de Drentsche Aa ligt zo'n 600 hectare die moet worden omgezet, in het Hunzedal circa 400 hectare en in het Oude Diep is dat ongeveer 300 hectare. Kooijinga denkt dat een aanpak van 'kavelruil voor Drents groen' daar een goede kans maakt.

Het gaat om grote aantallen vierkante meters, er zijn meerdere partijen bij betrokken, zoals ook de waterschappen, en de structuur is complex. Daarom wordt in die delen van de provincie gekozen voor een integraal gebiedsproces. 'Dat maakt het arbeidsintensiever. Maar omdat we met alle partijen tegelijk aan tafel zitten, levert het ook synergie op en ben je uiteindelijk in één keer klaar.'

Ervaring

Inmiddels is in verschillende gebieden ervaring opgedaan met de gecombineerde aanpak van omzetting en kavelruil, vertelt de Prolander-medewerker. 'In het Hunzedal doen we al vijftien jaar niet anders. Inmiddels is men er wel aan gewend. Daar gaat het ook al behoorlijk hard.'

Toch is het niet makkelijk, erkent Kooijinga. Niet voor de boeren en niet voor de begeleiders. 'Het is voor sommigen best wel slikken. Het eerste gevoel van boeren is dat ze voor natuur geen grond willen inleveren, tenzij ze er elders iets beters voor terug krijgen. Boeren doen alleen mee als ze er iets op kunnen winnen. En daar hebben we alle begrip voor.'

Het lukt dan alleen als anderen ook willen meewerken. dat vergt dan weer het nodige missiewerk, stelt Kooijinga. In zijn ervaring werkt het pas als voor iedere hectare die de landbouw inlevert voor natuur minstens 10 hectare door het gebied wordt ingebracht in een kavelruil. Alleen zo ontstaat er genoeg speelruimte.

Weer ruimte

Na jaren van bezuinigingen door het rijk op kavelruil en natuurontwikkeling is er weer ruimte, stelt Kooijinga vast. Prolander werkt in Drenthe met een budget van 2 ton per jaar om alle onkosten van het ruilen mee af te dekken. 'De rekening gaat niet naar het gebied.' De afgelopen twee jaar is zo inmiddels 1.600 hectare landbouwgrond in andere handen overgegaan.

Een eenvoudige rekensom leert dat je het met alleen kavelruil niet redt om de doelstelling voor het Drentse natuurnetwerk te halen. Kooijinga weet dat ook. 'Het wordt echt niet makkelijk. Met kavelruil alleen kom je er niet. Er is ook subsidie om als boer zelf natuur te realiseren of voor bedrijfsverplaatsing. Maar je zult ook gronden moeten kopen.'

Hoewel voor opkoop van landbouwgrond geld beschikbaar is, ziet Kooijinga het liever anders. Hij hoopt dat boeren niet te verkrampt omgaan met de opgave voor natuurontwikkeling die er nog ligt. 'Je kunt het ook creatief oppakken, door bijvoorbeeld in te spelen op het vergroeningsbeleid uit Brussel. Hopelijk zien boeren het als uitdaging om samen zo naar duurzame oplossingen te zoeken.'