Melkpoeder stuwt boterprijs naar record

Verschillende ontwikkelingen leverden een bijdrage aan het behalen van de recordhoge boterprijs. De belangrijkste is waarschijnlijk het instorten van de melkprijs. In juni 2016 bereikte de melkprijs in Nederland een dieptepunt van gemiddeld 23,64 euro bij een jaarleverantie van 600.000 kilo melk. Dit bij 4,41 procent vet en 3,47 procent eiwit.

De lage melkprijzen plaagden alle melkveehouders in de Europese Unie (EU). Ze waren een direct gevolg van het instorten van de prijzen voor diverse soorten kaas, melkpoeder en boter. Het resulteerde in de interventie voor mageremelkpoeder (SMP). Voor boter werden de net afgeschafte private opslagen weer geopend. Het legde een bodem in de markt.

Aantrekkende prijzen

Voor SMP ligt deze op 1.698 euro per ton. Eind april 2017 bevond zich rond de 350.000 ton in de opslagen. In mei begon de stroom van melkpoeder richting interventie uiteindelijk op te drogen. Dit als gevolg van aantrekkende prijzen op de markt.

De interventie maakte van mageremelkpoeder het slechtst renderende product. Ter verduidelijking: bij de verwerking van melk wordt, zover mogelijk, altijd gekeken naar de productcombinatie die de hoogste toegevoegde waarde oplevert, oftewel wat vertaalt zich in de beste valorisatie.

Mageremelkpoeder krijg je door melk af te romen, wat room en magere melk oplevert. Room kan worden opgewerkt tot boter, magere melk tot mageremelkpoeder of caseïnaten voor de voedingsmiddelenindustrie. Dit laatste is een kostbaar proces en wordt in Nederland amper gedaan, aldus ZuivelNL.

Kaas

Het slechte rendement van mageremelkpoeder was een signaal richting verwerkers om de productie ervan zoveel mogelijk te beperken. Kaas in combinatie met weiproducten rendeerde beter, ondanks dat ook kaasprijzen onder de 3 euro per kilo terechtkwamen. Het valt terug te zien in de cijfers, want waar er meer kaas werd geproduceerd, daalde de productie van melkpoeder.

Maar als er minder mageremelkpoeder wordt geproduceerd, neemt tegelijkertijd het aanbod room af. Daarbovenop wordt tot en met begin juni 2017 ook nog eens melding gemaakt van minder vet in de melk. Combineer dat met minder kilo's melk onder meer in Frankrijk en Duitsland – samen produceren ze net geen 10 procent van de Europese boter – en het fundament voor een boterrally is gelegd.

Feestdagen

De basis voor de prijsstijging van boter, die begin mei 2016 in gang werd gezet, was de interventie van mageremelkpoeder. Die trend duurde tot de feestdagen in december. De prijs zakte daarna iets weg, wat traditioneel elk jaar rond deze tijd gebeurt, maar in februari 2017 begonnen de minder kilo's en de lagere vetgehaltes hun tol te eisen. Dit leverde een significante prijsstijging op. Niet eerder was Nederlandse boter zo duur. De grens van 5.400 euro per ton werd moeiteloos begin juni geslecht.

Door de ontwikkeling in de EU wordt de indruk gewekt dat de rally wordt ingegeven door krapte, maar met dergelijke hoge prijzen is dat maar een deel van de verklaring. Ter illustratie: in oktober 2007 schoot de boterprijs vrijwel vanuit het niets omhoog van 2.560 euro per ton naar een prijs van 4.370 euro per ton. Een stijging van ruim 70 procent. In reactie daarop lieten afnemers de boter vallen en stapten over op goedkopere vervangers. Het duurde jaren voor het verlies in marktaandeel kon worden teruggewonnen.

Angst voor herhaling

De angst bestond dat deze situatie zich in 2017 zou herhalen, maar vooralsnog bewijst de vraag veel steviger te zijn dan was voorzien. Een hint richting die vraag kwam al uit de Verenigde Staten (VS). Zowel in 2014 als in 2015 schoot de boterprijs naar een recordhoogte. Daar waar melkveehouders in de EU en Nieuw-Zeeland te maken hadden met een crisis, werden in de VS records gebroken. Een combinatie van een goede vraag en speculatie.

Maar in 2017 zetten de EU en Nieuw-Zeeland de hoogste prijzen neer en blijft de prijszetting in de VS achter. Door de hoge prijzen stagneerde de export daar namelijk en was voorraadvorming niet te voorkomen. Deze drukken in de eerste helft van 2017 de markt omlaag.

Banket- en bakkerijsector

Een explosieve vraagtoename in Mexico heeft geholpen, maar ook Iran en Zuidoost-Azië vragen steeds meer boter. In Azië wordt die vraag gesteund door een groeiende banket- en bakkerijsector, een belangrijke afnemer van boter. Daarbovenop heeft het product het negatieve imago van enkele jaren terug van zich af weten te schudden. Door de minimale bewerking staat het juist weer hoog op de boodschappenlijstjes.

Na India is de EU de belangrijkste producent van boter, maar met een gemiddelde consumptie van 4,42 kilo per persoon eveneens een van de grotere consumenten. Het legt een stevige basis voor de rest van het jaar. Zo begint de zomer met botervoorraden die al uitverkocht zijn. Producenten en kopers zijn voorzichtig om te voorkomen dat er in het najaar tekorten op de binnenlandse markt ontstaan.

Botergoud

Het geeft een nieuwe lading aan botergoud. De onzekerheid in de mageremelkpoeder werkt het in de hand, want de huidige markt vraagt nog steeds niet om meer melkpoeder. Daarmee blijft dus ook het aanbod room en dus boter achter.

Alleen kan boter de melkprijs niet dragen, maar het resulteerde wel degelijk in een omslag van de stemming. Het valt te vergelijken met een domino-effect waarbij kaas en vollemelkpoeder de stukjes zijn die mee beginnen te vallen. Dat bij elkaar levert wel degelijk een betere melkprijs op.