Einde plantoctrooi is vooral Nederlands succes

Het Europees Octrooi Bureau (EOB) verleent vanaf 1 juli geen octrooien meer op planten die het product zijn van 'wezenlijke biologische processen'. Het besluit daartoe is met veel instemming ontvangen door de Nederlandse coalitie die zich steeds heeft verzet tegen de plantpatenten.

Tijdens een persconferentie in Nieuwspoort in Den Haag gaven Plantum, Bionext, LTO, de Vereniging van Bloemenveilingen Nederland (VBN) en GroentenFruit Huis eind vorige week een toelichting op het besluit en op de consequenties ervan. Directeur Niels Louwaars van Plantum, de brancheorganisatie voor de veredelingssector, noemt het besluit van het EOB een opsteker voor de Nederlandse landbouw in het algemeen en voor de veredelaars in het bijzonder.

Kracht van de sector

'Zo'n 250 bedrijven zijn lid bij ons. De kracht van de sector is de diversiteit van de bedrijven en het materiaal waarvan ze gebruik kunnen maken.' Plantum heeft zich samen met de andere coalitiegenoten sinds 2010 ingezet om vrije toegang van veredelaars tot planten te waarborgen. De inperking hiervan dateert vanaf het instellen in Europa van octrooirecht op biotechnologische uitvindingen in 1998.

De oppositie die ontstond vanuit Nederland zorgde er uiteindelijk voor dat het Europees Parlement met een resolutie kwam tegen het octrooieren van natuurlijke eigenschappen. Op initiatief van Nederland als EU-voorzitter vond een symposium plaats. Daarop kwam de Europese Commissie met de uitleg dat het volgens de Europese wetgeving nooit de bedoeling kan zijn geweest om octrooien te verlenen op wezenlijke biologische processen.

Bewust maken

'Dit is een gezamenlijk succes', stelt beleidsmedewerker Maaike Raaijmakers van Bionext. 'Het was vooral een uitdaging om politiek en samenleving bewust te maken van de gevolgen van het claimen van planteigenschappen.'

Lobbyist Eveline Herben van VBN voegt eraan toe dat er vanuit veel andere sectoren buiten de landbouw aanvankelijk weinig behoefte was om het bestaande octrooirecht aan te passen. 'Grote industriële concerns als Philips en DSM zitten niet te wachten op uitzonderingen op deze regelgeving. Die partijen moesten we eerst overtuigen voordat we op steun van de politiek konden rekenen.'

Trots

Dat het met deze sterke lobby is gelukt om de starre regels van het octrooisysteem te wijzigen is volgens Louwaars iets om trots op te zijn. 'We moeten daarbij niet vergeten dat we goed gesteund zijn door een aantal Nederlandse politici in het Europees Parlement en ook door de Nederlandse overheid.'

Overigens is de strijd nog niet gestreden, weet ook Louwaars. 'Deze uitspraak maakt geen definitief einde aan de plantoctrooien.' Jurist Judith de Roos, ook van Plantum, legt uit dat de aanpassingen van het EOB betrekking hebben op het klassieke kruisen van gewassen.

'Zodra nieuwe eigenschappen het product zijn van nieuwe veredelingstechnieken, is de uitzondering op de wezenlijke biologische processen niet van toepassing. Het octrooi betreft dan alleen de eigenschap in combinatie met die veredelingsmethode.' De Roos voegt eraan toe dat zo'n octrooi zich niet mag uitstrekken tot plantmateriaal met dezelfde eigenschap maar dan verkregen via natuurlijke veredeling.

Sluiproutes

Bionext is er niet gerust op. Raaijmakers waarschuwt voor sluiproutes. 'Vooral als patenten worden afgegeven op mutaties, is de controle lastig. Eigenschappen kunnen spontaan ontstaan, maar ook chemisch worden opgewekt of via een gericht technisch proces. Achteraf is dit niet meer terug te vinden in het eindproduct. Maar bij een aanklacht vanwege een octrooi-inbreuk heeft de aangeklaagde wel de bewijslast om aan te tonen welke soort mutatie zijn nieuwe planteigenschap heeft veroorzaakt.'

Raaijmakers vindt dat veel afhangt van de wijze waarop het EOB invulling geeft aan de aanpassing van de octrooiregels. Louwaars doet in elk geval de toezegging dat Plantum de toekomstige octrooipraktijk scherp blijft monitoren.

Gehandhaafd

De bestaande octrooien blijven in principe gehandhaafd, volgens de Plantum-jurist. 'Als het gaat om octrooien op producten van biologische processen, dan zijn ze aan te vechten volgens de nieuwe zienswijze. Het is afwachten in hoeverre dat daadwerkelijk gebeurt.'

In aanloop naar een besluitvorming heeft het EOB waarschijnlijk enkele honderden nieuwe aanvragen voor plantoctrooien aangehouden. 'Die zullen nu bij beoordeling voor het grootste deel worden afgewezen', verwacht De Roos. Een voorbeeld van een aangehouden octrooi is de witte vlieg-resistentie in paprika.

Meer transparantie

Of in de toekomst nog veel plantoctrooien in Europa worden aangevraagd, moet de tijd leren, verwacht De Roos. Ze wijst erop dat er bij het aanvragen van een octrooi genetische informatie moet worden verstrekt. 'De concurrentie kan daar zijn voordeel mee doen door te zoeken naar dezelfde eigenschap in bestaand materiaal.'

De brede claims op planteigenschappen zijn voorlopig niet meer aan de orde, concludeert Louwaars. 'De hele bulk aan octrooien zoals die de voorgaande jaren zijn aangevraagd, zullen voorlopig achterwege blijven.'