Gezonde bodem geeft nog schoner water

De kwaliteit van het grond- en oppervlaktewater gaat gestaag vooruit. De landelijke overschotten aan stikstof en fosfaat zijn fors verminderd en boeren en tuinders slagen er vaker in gewassen te telen zonder de normen te overschrijden. Onder klei en veen voldoet het grondwater inmiddels aan de norm. Maar onder zand in Zuid- en Oost-Nederland is dat vaak nog niet het geval.

Ook de situatie van het oppervlaktewater moet beter. Maar hier zorgen ook rioolzuiveringsinstallaties, kwel en mineralisatie voor te hoge concentraties aan stikstof en fosfaat. In iets minder dan de helft van de Nederlandse wateren zijn er geen problemen. In iets meer dan de helft dus nog wel.

Bemestingsnormen

De overheid heeft de voorbije jaren voornamelijk één instrument ingezet om lagere emissies te realiseren: een voortdurende, generieke aanscherping van bemestingsnormen. Dat dreigt weer te gebeuren.

Maar dat wapen is bot geworden, ervaren veel boeren en LTO. Verdere verlagingen leiden volgens hen nauwelijks tot schoner water en zijn funest voor het draagvlak voor het mestbeleid. Want boeren zien hun opbrengsten dalen zonder noemenswaardige milieuwinst.

Nieuw uitgangspunt

Wat LTO betreft, is werken aan een gezonde bodem daarom het nieuwe uitgangspunt voor de komende vier jaar dat het zesde actieprogramma Nitraatrichtlijn loopt. Hoe beter de bodem, hoe hoger de opbrengsten, hoe hoger de afvoer van stikstof en fosfaat, waardoor er minder stikstof en fosfaat in het grond- en oppervlaktewater terechtkomt. Met zo'n benadering zijn volgens de belangenorganisatie ruimere bemestingsnormen mogelijk.

Daarbij wil LTO extra stappen zetten in gebieden waar de grondwaterkwaliteit nog niet op orde is. Zoals in veertig kwetsbare grondwatergebieden in Oost- en Zuid-Nederland, waar de nitraatuitspoeling door lage organischestofgehalten en diepe waterstanden hoger is.

Mineralenmanagement

Aanvankelijk wilden het ministerie van Economische Zaken en de drinkwaterbedrijven (Vewin) extra maatregelen nemen. LTO heeft daar een andere aanpak tegenover gezet: via slim mineralenmanagement het nitraatgehalte in het grondwater terugdringen.

'Dat doen we nu ook in projecten als 'Grondig boeren voor water' (Drenthe), 'Vruchtbare kringloop' (heel Nederland), 'Boeren voor drinkwater' (Overijssel) en 'Duurzaam schoon grondwater' (Limburg)', schetst Jakob Bartelds, LTO-portefeuillehouder Omgeving. 'Wat ons betreft komen er in alle veertig gebieden dergelijke projecten.'

Kringloopwijzer

Rode draad hierbij is de Kringloopwijzer als managementtool. 'Die stuurt op een lager stikstofoverschot en een hogere financiële opbrengst. Economie en milieu gaan zo hand in hand.'
LTO is in gesprek met provincies, Vewin en de ministeries van Economische Zaken en Infrastructuur en Milieu om de extra inzet in deze gebieden in een bestuursovereenkomst te gieten.

'Zo wordt ook in Brussel duidelijk dat het hier niet gaat om vrijblijvende projecten', aldus Bartelds. Hij hoopt dat de sector deze kans grijpt. 'Want het ministerie van Economische Zaken heeft al laten weten dat als er 2019 onvoldoende vooruitgang is geboekt, er alsnog strengere regels komen.'

• Lees meer hierover deze zaterdag in Nieuwe Oogst