Meer welzijn door inzicht in gedrag varkens

Computersimulaties kunnen helpen om meer begrip en inzicht te krijgen in gedragspatronen van varkens. Ze laten zien dat dierenwelzijn en productiviteit veel met elkaar te maken hebben.

Eetgedrag bijvoorbeeld beïnvloedt de productiviteit via groei, maar ook het dierenwelzijn via stress en agressie als gevolg van competitie rondom de voerbak. In haar onderzoek concentreerde Boumans zich op het eetgedrag van vleesvarkens. Ze ontwikkelde een model dat fysiologische processen in het dier koppelt aan gedrag.

Snelheid

De snelheid bijvoorbeeld waarmee het voer door het maagdarmstelsel gaat, heeft invloed op het moment waarop een varken weer honger krijgt en de voerbak opzoekt. 'Het eetpatroon dat mijn model oplevert, komt overeen met dat wat we ook in de praktijk zien. Dit betekent dat het eetpatroon van een varken in eerste instantie gestuurd wordt door fysiologische processen', vertelt Boumans.

's Nachts is de voeropname heel laag. Zodra het licht wordt, ontstaat een beperkte piek van 1 tot 2 uur in de voeropname. Aan het eind van de middag volgt een tweede piek, waarna de voeropname geleidelijk weer afneemt tot het donker wordt.

Sociale druk

Ook het leven in een groep beïnvloedt het vreetgedrag van een varken. Het model van Boumans laat onder andere zien dat in grotere groepen (30 varkens per voerbak) de voeropname onder druk komt te staan door de onderlinge competitie. De eetsnelheid daarentegen neemt juist toe in grotere groepen.

'Dat is logisch. Varkens moeten vaak langer wachten en krijgen honger. Ook door de sociale druk eten ze sneller.' Volgens Boumans kun je een verlaagde voeropname, hogere eetsnelheid en veel maaltijden zien als indicatie voor verhoogde stress en agressie. Er is dan naast minder dierenwelzijn ook sprake van een niet-optimale productie.

Een varkenshouder zou geneigd kunnen zijn om in dit geval dieren met de minste voeropname, grootste vreetsnelheid en meeste maaltijden uit de groep te halen. Maar dat werkt niet per se, concludeert Boumans. Afwijkend eetgedrag kan bijvoorbeeld ook verklaard worden door een lagere groeipotentie of sociale dominantie van een dier.

Ochtendpiek

Volgens de onderzoeker ontstaan de meeste problemen bij de ochtendpiek wanneer veel varkens tegelijk willen eten. 'Elf varkens per voerbak leek in mijn onderzoek een maximum te zijn als je problemen met het eetgedrag wilt voorkomen. Dat aantal van elf is geen vaststaand gegeven voor de praktijk. Het hangt erg af van de varkens die je houdt, het voer dat je verstrekt en de leeftijd van de dieren. Bij snel vretende varkens bijvoorbeeld kan het kantelpunt boven de elf liggen.'

Boumans stelt vast dat varkenshouders steeds vaker over technieken beschikken waarmee ze eetpatronen van hun varkens kunnen registreren en herkennen.

Heel alert

'Als je constateert dat maaltijdpatronen in de stal snel veranderen, is het zaak om heel alert te zijn. Er kan dan sprake zijn van sociale stress en/of andere problemen.'

Volgens de onderzoeker kan het ontwikkelen van modellen over gedragspatronen helpen bij het correct interpreteren van de informatie die sensoren in de stal registreren. 'Je kunt daarbij zo ver gaan dat je modellen ontwikkelt voor verschillende typen varkens. 'Bijvoorbeeld voor passieve varkens en voor varkens die veel sneller geneigd zijn om een conflict op te zoeken.'

Beslissing ondersteunen

Boumans onderzoek laat zien dat modellen kunnen helpen om gedragspatronen te herkennen die in een vroege fase signalen voor problemen kunnen zijn. 'Dat feit kan varkenshouders helpen in het management beslissingen te nemen die bijdragen aan de productiviteit én dierenwelzijn, en daarmee aan een duurzame varkenshouderij.'