Boeren Nieuwlande pakken grote waternavel aan

Waterschap Vechtstromen strijdt in Zuidoost-Drenthe al jaren tegen grote waternavel. Net als krabbenscheer en ongelijkbladig vederkruid zorgt de exotische waterplant voor veel overlast.

Onder de juiste omstandigheden kan grote waternavel in korte tijd hele watergangen compleet overwoekeren. De doorstroming vermindert, de waterkwaliteit gaat achteruit door zuurstofgebrek en als er niets aan gebeurt, wordt het alleen maar erger.

300 kilometer

In het gebied tussen Hoogeveen en Emmen is zo'n 300 kilometer watergang aangetast. Er worden daarom ieder jaar vele tonnen aan grote waternavel uit het water gevist. De grote bulk vanaf de wal met een rijdende kraan, maar ook met een speciale maaiboot.

Het opruimwerk gaat gepaard met afvoer van maaisel via de walkant, wat rijsporen oplevert in het landbouwgewas langs de vaart. Omdat het plantje juist rond het hoogtepunt van het groeiseizoen toeslaat, is dan ingrijpen onvermijdelijk.

Proef

Bij Nieuwlande loopt sinds vorig jaar een proef met een slimme oplossing om de landbouwschade die de bestrijding oplevert te beperken en de uitvoerders meer armslag te bieden. Langs een aantal wijken zijn in samenwerking met Agrarische Natuur Drenthe over zo'n 2 kilometer natuurlijke akkerranden ingezaaid van 3 meter breed.

De drie boeren die aan de proef meedoen, krijgen via de agrarische natuurcoöperatie in het kader van het agrarisch natuurbeheer een vergoeding voor de gewasopbrengst die ze daardoor missen. 'Het is een goed voorbeeld van groene en blauwe dienstverlening', stelt ecoloog Jeannette van Schaik van Waterschap Vechtstromen vast.

Aan twee kanten

Bij het project snijdt het mes aan twee kanten. De natuurranden maken dat de uitvoerders van het waterschap makkelijker met een grijper bij de slootkant kunnen of het maaisel kunnen ophalen zonder dwars door het landbouwgewas te hoeven rijden. Daarnaast trekt het natuurmengsel insecten, vogels en andere dieren aan die er voedsel en bescherming vinden. Dit extra akkerleven bevordert de biodiversiteit ter plekke, wat ook nog een bijdrage kan leveren aan biologische plaagbestrijding.

Roel van der Veen, een van de drie deelnemers aan het proefproject, is in zijn nopjes met de aanpak zoals die vorig jaar op zijn bedrijf is gestart. 'De waternavel is al jaren een groot probleem in het gebied en hier ter plekke lag een van de concentraties. Tot voor kort konden ze er vanaf de waterkant niet goed bij. Nu gaat dat veel makkelijker.'

Dik tapijt

De grote waternavel is indertijd via de Verlengde Hoogeveense Vaart in het gebied gekomen. Het plantje vormt een 20 centimeter dik tapijt op het wateroppervlak. Eerst werd geprobeerd verspreiding in te perken met drijfbalken bij de inlaat naar het Zwinderskanaal. Toen dat niet meer afdoende bleek, zette Waterschap Vechtstromen in op actieve verwijdering.

Jaarlijks worden zo vele tonnen maaisel afgevoerd voor verwerking. 'Maar sinds we in 2016 de bulk eruit hebben gehaald, zie je de overlast verminderen', zegt Van Schaik. De proef in Nieuwlande moet overigens nog worden geëvalueerd, en of deze ook na 2018 wordt voortgezet.

Van der Veen ziet zijn inzet het liefst terug via een vergoeding uit het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid. 'Als er een nette regeling als groene en blauwe dienst komt, zou er ook onder boeren meer animo zijn voor de bestrijding van deze waterplanten.'

Boerenbelang

Maar het gaat Van der Veen zeker niet alleen om een geldelijke vergoeding. Een goede bestrijding van waternavel is ook boerenbelang, vindt hij. 'Als je er niets aan doet, wordt de kans op wateroverlast alleen maar groter.'

De akkerbouwer uit Nieuwlande had de stroken langs zijn wijken ook met gras kunnen inzaaien, maar het natuurmengsel voegt in zijn ogen echt iets toe. 'Normaliter is het talud al redelijk soortenrijk, ook omdat ik het maar eenmaal per jaar maai. Nu haal je er ook meerwaarde uit.'

Resultaat

Van der Veen zag de afgelopen zomer dat de grondige aanpak van het schadelijke waterplantje in zijn wijken door het waterschap goed werkt. 'We hebben het probleem zo geweldig goed in de hand gekregen. Ik hoop dat we er op een gegeven moment ook vanaf zijn.'

Van Schaik bevestigt de indruk van Van der Veen dat de gecombineerde inzet loont. 'We hebben de afgelopen tien jaar veel ervaring opgedaan in de bestrijding van grote waternavel en daaruit blijkt dat alleen een frequente en systematische aanpak werkt. Het was eerst verschrikkelijk, maar op veel plekken zie je nu al niets meer.'

Geheim

Het geheim is volgens de ecoloog dat je de waterplant uitput. 'Alleen zo kun je het probleem elimineren. Alles zoveel mogelijk in één keer weghalen en daarna doorgaan door ook de laatste plantjes handmatig uit het water te vissen.'

Bij dat laatste is ook een taak voor de bewoners weggelegd, vindt Van Schaik. Volgens haar is het belangrijk dat de aanliggende grondgebruikers en bewoners langs de watergangen hun verantwoording nemen. 'We willen de boeren en bewoners van het buitengebied hierbij graag helpen. Het zal nog wel een paar jaar duren voordat het woekerende waterplantje helemaal onder controle is. Maar het werkt.'