Grond vroeg of in voorjaar vlak en droog

Christoffel den Herder is teeltbegeleider voor de biologische akkerbouw bij adviesbureau Delphy. Met name in Flevoland ziet hij dat bedrijven steeds vaker de hoofdgrondbewerking naar het voorjaar verplaatsen. Daar zijn verschillende argumenten voor, die specifiek op de biologische akkerbouw zijn gericht.

Toch ziet Den Herder ook vanuit de conventionele teelt interesse. Zeker wanneer de winter het laat afweten. 'We moeten afstappen van het idee dat de ploegsnede alleen verweert door het weer. Dit geldt zeker voor het effect van vorst. Het bodemleven en de beworteling hebben minstens zoveel effect op de structuur. Dit vergt een totaal andere denkwijze.'

Praktijk

Voorjaarsploegen op kleigrond is niet iets wat je zomaar doet, zegt de teeltbegeleider. 'De praktijk toont dat aan. Wanneer noodgedwongen na het voorjaar moet worden uitgeweken, is het resultaat vaak negatief. Besluit je te smeren, dan kun je dit nog altijd beter in de herfst dan in het voorjaar doen.'

Een toenemende adoptie van het ondiep ploegen, tussen 15 en 20 centimeter, is een van de belangrijkste redenen waarom voorjaarsploegen de aandacht verdient. Dit staat het beter bekend als ecoploegen, naar de merknaam van Rumptstad, die halverwege de jaren negentig een speciale ploeg op de markt zette.

NKG

Het ecoploegen wordt veelal gezien als een goed compromis tussen niet-kerende grondbewerking (NKG) en standaard ploegen. Zeker voor de biologische teelt is het een uitkomst, zodat met een schoon zaaibed kan worden begonnen.

Den Herder is voorzichtig met die uitspraak: 'De basis van ecoploegen en NKG is gelijk: goed voor je bodem zorgen. Bij NKG werk je de mooie toplaag vaak onder en haal je natte kluiten omhoog. Ecoploegen heeft als voordeel dat de rulle grond bovenop blijft. Het land droogt sneller op. Bij NKG ben je nog meer overgeleverd aan het weer.'

Mestaanwending

De beweging die bij biologische bedrijven ontstaat, is volgens de teeltbegeleider mede het gevolg van mestaanwending in het voorjaar.

'Drijfmest of vaste mest toedienen zonder structuurschade is in het voorjaar niet eenvoudig. Omdat biologische gewassen minder groeidagen vereisen, is er ruimte om mest te rijden en vervolgens te ploegen. Een gangbare teler wil juist zo vroeg mogelijk aan de gang en het maximumaantal groeidagen pakken. Daar botsen de systemen.'

Calciumgehaltes

Buiten Flevoland is er weinig ervaring met voorjaarsploegen op kleigrond. 'De polderklei leent zich hier het beste voor. Het is de vraag hoe dit elders is, waar de calciumgehaltes veel lager liggen. Aan de Waddenkust is wel ervaring, maar die grond is veel lichter.'

De teeltadviseur heeft een aantal tips of stelregels die gelden bij voorjaarsploegen. Zo benadrukt hij dat het om een geheel systeem gaat.

Bouwplan

'Je moet structureel voor het bodemleven zorgen. Ploegen past hier prima bij. Dat bewijst de praktijk. Het bodemleven is onlosmakelijk met groenbemesters verbonden. Maak niet alleen een bouwplan voor je akkerbouwgewassen, maar ook voor je groenbemesters. Die zijn grond- en bedrijfsspecifiek.'

Ook de teelt die erna komt speelt mee. 'Moet de groenbemester snel verteren of juist niet, stikstof vastleggen of diep wortelen? Daarbij komt het gebruik van dierlijke mest als geitenmest, stalmest en compost onder andere. Heb je het ervoor over om radicaal anders te gaan denken, dan heeft dit kans van slagen.'

Mineralisatie

Incidenteel in het voorjaar ploegen levert louter nadelen. 'Mineralisatie blijft een heikel punt. Zeker bij vaste mest. Droge voorjaren zijn lastig, zeker bij de biologische teelt. Indien mogelijk, kan beregenen een positief effect hebben op de mineralisatie. Dat het land jaarrond groen blijft, zie ik als voordeel. Het is enorm belangrijk voor je bodemleven.'

Delphy geeft in maart een ploegdemonstratie bij PPO Lelystad. Deels om de discussie aan te wakkeren en deels om twee ecoploegen in de praktijk te tonen. 'We proberen dit in februari na een nachtvorst te doen, maar dat is geen praktijksituatie', beaamt Den Herder. 'In een jaar als dit is de ondergrond zeer nat, waardoor ploegen niet raadzaam is. Of je in februari, maart of april moet ploegen, is afhankelijk van de omstandigheden.'

Bottleneck

Naast het omdenken bij je teeltsysteem en de bodem zijn er nog meer praktische zaken om in acht te nemen. Zo verschuift de arbeidspiek meer naar het voorjaar. Dat is zeker op grote bedrijven met weinig personeel een bottleneck. 'Voor grote bedrijven zie ik meer in het gebruik van twee ploegcombinaties', zegt de teeltbegeleider.

In de praktijk merkt Den Herder dat gangbare akkerbouwers de tijd als een hindernis zien. 'Ondanks de uitdagingen verdient het voorjaarsploegen de aandacht en moet er meer onderzoek plaatsvinden. Interesse vanuit de praktijk is zeker aanwezig. Het is nu een kwestie van ervaring opdoen in heel het land op verschillende grondsoorten.'