Uitloop blijft grootste risico vogelgriep

Sinds 2005 heeft de pluimveehouderij in Nederland te maken met het fenomeen dat wilde watervogels hoogpathogene vogelgriepvirussen bij zich dragen. 'Voorheen waren wilde watervogels alleen een reservoir van laagpathogene varianten van vogelgriepvirussen', zegt Armin Elbers, epidemioloog bij Wageningen Bioveterinary Research in Lelystad.

'Uitbraken van hoogpathogene vogelgriep ontstonden pas na mutatie van een laagpathogeen naar een hoogpathogeen virus op een besmet pluimveebedrijf. Doordat deze vogelgriep al jaren op pluimveebedrijven in Zuidoost-Azië woekert, raken wilde vogels besmet. Via onderling contact tussen besmette trekvogels uit Zuidoost-Azië en trekvogels die naar Europa vliegen in gezamenlijke Siberische broedgebieden komen deze virussen ook in Europa terecht.'

Risico

Bedrijven met uitloop lopen het grootste risico om een besmetting op te lopen. 'We hebben onderzoek gedaan met camera's om uit te zoeken hoe die besmetting tot stand zou kunnen komen', vertelt Elbers.
'Van direct contact tussen kippen en besmette watervogels lijkt geen sprake te zijn. Het draait vooral om bezoedeling van het uitloopterrein en waterplassen op het uitloopterrein met mest en water dat virusdeeltjes bevat.'

Geen uitloop

De afgelopen jaren waren er ook uitbraken van vogelgriep op pluimveebedrijven zonder uitloop. Hoe het virus afkomstig van wilde watervogels terechtkomt bij kippen in de stal, is niet altijd duidelijk.
'Wilde watervogels zorgen voor een contaminatie van de omgeving van een bedrijf. Bijvoorbeeld door besmette mest te laten vallen op het dak van de stal. Met regenwater kunnen mestdeeltjes op het erf terechtkomen. Of besmette mest die achterblijft in weilanden rondom het pluimveebedrijf. Bij contact met omliggende weilanden en het erf kan de boer of een andere stalbezoeker het virus de stal binnenlopen als er niet wordt gewisseld van schoeisel', zegt Elbers.
Dat vogelgriep via de lucht een stal binnenkomt, is volgens hem niet erg waarschijnlijk bij deze uitbraken die niet worden veroorzaakt door verspreiding van het virus van bedrijf naar bedrijf. Het gaat namelijk om een geïsoleerde introductie. In de herfst en winterperiode is er weinig stof waaraan virusdeeltje zich hechten vanwege de regen en sterk vochtige buitenomgeving.

Bedrijfshygiëne

Elbers benadrukt dat de kans op insleep van het virus het meest is te verkleinen door het aanscherpen van de algehele bedrijfshygiëne. Hij juicht het toe dat pluimveehouders via IKB Ei en IKB Kip te maken krijgen met de verplichting om een barière te creëren tussen de schone stal en de 'vuile' buitenomgeving. 'Wat mij betreft zou iedereen die de stal ingaat van kleding en schoeisel moeten wisselen. Dat is zelfs belangrijker dan douchen.'
Volgens Alex Spieker van pluimveehouderijorganisatie AVINED zijn de extra eisen aan de hygiënesluis nuttig, maar vormen ze slechts een onderdeel van de totaalaanpak. 'Als je bijvoorbeeld geen goede ongediertebestrijding toepast, neemt de waarde van een hygiënesluis sterk af', stelt hij.

Vogelwering

'Naast een strikte hygiëne kan het ook zinvol zijn om aan vogelwering te doen.' Samen met een pluimveehouder gaat AVINED een systeem testen waarbij lasertechniek wordt ingezet om vogels in de buurt van pluimveestallen te weren.
Niet iedereen twijfelt aan de verspreiding van vogelgriep via de lucht. Volgens Ruth Bouwstra van de Gezondheidsdienst voor Dieren was bij de grootschalige uitbraak van vogelgriep in 2003 het virus soms zo uitgebreid aanwezig in stallen, dat virus gehecht aan stofdeeltjes in ventilatielucht de stal werd uitgeblazen en een volgend pluimveebedrijf kon besmetten.

Windrichting

Ook Spieker kent verhalen van dierenartsen die op grond van de windrichting konden voorspellen op welk bedrijf vogelgriep zou uitbreken.
'Bij meerdere uitbraken van vogelgriep in het verleden zijn er verdenkingen dat onder bepaalde weersomstandigheden het virus met stof- of waterdeeltjes kan meeliften. Bijvoorbeeld bij zeer nevelig weer.'

Barrières

AVINED acht het zinvol om te onderzoeken of het opwerpen van barrières bij de luchtinlaat van stallen kan bijdragen aan vogelgrieppreventie. Dat pluimveehouders soms concluderen dat het virus via lucht de stal is binnengekomen, omdat ze de meeste dode dieren bij de luchtinlaten vinden, is volgens Elbers te kort door de bocht. 'Een symptoom van kippen met vogelgriep is dat ze ademnood krijgen. De behoefte aan zuurstof kan verklaren dat zieke kippen de luchtinlaten opzoeken, en daar doodgaan.'

• Klik hier voor dossier Vogelgriep