'Platteland presenteert zich ten onrechte als failliet'

Het verdienmodel van het platteland kraakt in zijn voegen. Een verdere intensivering van de landbouw biedt geen garantie op een stabiel inkomen en stuit bovendien op de groeiende maatschappelijke kritiek. 'Als we het platteland laden met de relevante opgaven voor deze tijd neemt de verdiencapaciteit enorm toe.'

%27Platteland+presenteert+zich+ten+onrechte+als+failliet%27
© Dirk Hol

In een interview met Nieuwe Oogst zeggen Rijksbouwmeester Floris Alkemade en Berno Strootman, Rijksadviseur voor de Fysieke Leefomgeving, dat het platteland uit zijn schulp moet kruipen. We spreken het tweetal naar aanleiding van de ontwerpwedstrijd 'Brood en Spelen' die nieuwe ideeën moet opleveren voor de leegstandsproblematiek op het platteland van Noord-Brabant, Gelderland en Oost-Nederland.

Volgens Strootman staat het platteland aan de vooravond van een transitieproces. Daar waar voedselproductie alleen onvoldoende is voor een stabiel inkomen, kunnen combinaties met bijvoorbeeld natuurdoelen of energieopwekking daar wel voor zorgen.

Alkemade en Strootman maken deel uit van het College van Rijksadviseurs dat de overheid 'gevraagd en ongevraagd' adviseert over urgente thema's die de leefruimte raken, zoals de energietransitie en mobiliteit.

Het platteland moet onderdanige houding van zich afwerpen'

Waaruit blijkt dat verdienmodel van platteland ten einde is?

Alkemade: 'Het is een dubbel verhaal. Je ziet prachtige gebieden met een hardwerkende bevolking die ons veel welvaart hebben gebracht. Ons voedselsysteem is efficiënt, veilig en biedt enorme keuzevrijheden.'

'Dit succesverhaal presenteert zich nu echter als failliet; de afname van de biodiversiteit, leegstand onder agrarische bedrijfsgebouwen, drugsproblematiek in sommige regio's, mestfraude en slechte inkomenspositie van boeren.

'Die tweespalt intrigeert me. Hoe kan het dat zo'n sterke ontwikkeling gepaard gaat met zoveel problemen?'

Moet er einde komen aan schaalvergroting om dit op te lossen?

Strootman: 'De intensivering is te ver doorgeschoten. Het naoorlogse doel van nooit meer honger werd al vrij snel bereikt. Daarna zijn we als maatschappij gas blijven geven. In steden hebben we in de jaren zestig en zeventig ook in een soort rücksichtslos vooruitdenken het bestaande afgebroken, grachten gedempt en grote doorbraken voor wegen gemaakt.

'Daar kwam later het besef bij dat dit leidde tot ongewenste ontwikkelingen, waarna de stadsvernieuwing op gang kwam. Zo'n tegenkracht is er op het platteland nooit geweest, daarom moet een dergelijke vernieuwing daar nog plaatsvinden.'

Alkemade: 'Het is aan de huidige generatie boeren om hierin opnieuw een pioniersfunctie te vervullen. We moeten naar een beter, duurzamer en efficiënter systeem waar iedereen op de lange termijn baat bij heeft. 'Dat moet gepaard gaan met een zekerheid van inkomen voor de boer. Het huidige systeem van schaalvergroting en productie-efficiëntie kan dat niet meer bieden.'

Rijksbouwmeester Floris Alkemade.
Rijksbouwmeester Floris Alkemade. © Dirk Hol

Met welke opgaves kan platteland nieuwe inkomsten aanboren?

Alkemade: 'Denk naast voedselproductie ook aan recreatie, waterhuishouding, zorgtaken en de energietransitie. Mensen komen graag voor de rust en stilte naar het platteland. Dat is een bedrijfstak an sich aan het worden. Er is een rijkheid aan vragen die op het platteland afkomt en die bijzondere verdienmodellen kunnen opleveren.' Strootman: 'Eigenlijk levert het platteland nu bijzonder weinig op. Uiteraard is daar de productie per hectare, maar het kan van veel meer betekenis zijn. Met de prijsvraag 'Brood en Spelen' willen we verkennen of er op het platteland vernieuwende ideeën leven om deze opgaven aan te pakken.'

'We zoeken eigenlijk naar een betere deal tussen platteland en maatschappij, met een beter inkomen voor de boer en een mooier buitengebied voor de maatschappij.'

Dan moet consument wel bereid zijn meer te betalen

Alkemade: 'Veel mensen willen wel meer betalen voor betere producten, maar de relatie tussen het werk van de boer en de producten in de supermarkt is te ondoorzichtig geworden. Het moet nadrukkelijker worden geëtaleerd dat de keuzes die je in de supermarkt maakt van invloed zijn op onze boeren en de biodiversiteit. 'Wat dat betreft is er voor de supermarkten ook veel werk te doen.'

Zijn zonneparken de toekomst voor het platteland?

Alkemade: 'Bij de zonneparken zie je nu de neiging om heel snel te oogsten. En dat gaat voorbij aan de zorgvuldigheid waarmee je het buitengebied inricht. 'Zo'n glinsterende laag doet de landschappelijke waarde teniet. Het is niet zo dat ze er maar tien, twintig jaar zullen liggen.

De benodigde infrastructuur is kostbaar en veel permanenter van aard. Het gaat hier dus om een razendsnelle uitverkoop van landschappelijke kwaliteiten die veel moeilijker is terug te draaien dan we ons nu realiseren.'

Strootman: 'Provincies en gemeenten moeten hierop snel beleid maken met heldere kaders en voorwaarden. De energietransitie is belangrijk, maar we kunnen nog veel energie besparen en daken benutten voordat we aan zonneweiden toe zijn.

Rijksbouwmeester Floris Alkemade (l) en Berno Strootman, Rijksadviseur voor de Fysieke Leefomgeving.
Rijksbouwmeester Floris Alkemade (l) en Berno Strootman, Rijksadviseur voor de Fysieke Leefomgeving. © Dirk Hol

Bepaalt stedeling hier hoe platteland zich moet gedragen?

Alkemade: 'In die aandacht van de stedeling zit het nieuwe verdienmodel. De boer kan voor het beheren van het platteland en het bevorderen van de biodiversiteit een prijs vragen. Die vraag vanuit de stad moet worden verrekend in het inkomen van de boer.

'Het platteland is aan zet. Het moet die slachtofferrol van zich afwerpen en een agenda samenstellen met een boodschap waarin dat nieuwe verdienmodel echt naar boven komt. De verduurzaming van de energie- en voedselbehoefte zijn wezenlijke vragen de we niet in de steden kunnen oplossen.

Wat is toekomst van platteland als woon- en leefomgeving?

Alkemade: 'Er is sprake van leegloop, al speelt dat lang niet overal. En het kan ook weer omkeren. Ik noem altijd de zelfrijdende auto waarvan we weten dat die er gaat komen over twintig jaar. Dat is al heel snel. 'Als we onder het autorijden andere dingen doen, dan kunnen de afgelegen krimpgebieden van nu ineens de meest aantrekkelijke woongebieden van morgen worden. 'En we moeten ophouden de vergrijzing als een probleem te zien. Het is een volwaardige levensfase waarbij het platteland veel kwaliteiten heeft te bieden.'

Wat hopen jullie met 'Brood en Spelen' te bereiken?

Strootman: 'We richten ons onder meer op de leegstand onder agrarische gebouwen. Dat zijn soms heel mooie, oude panden die je graag wil bewaren, maar vaak ook oude, afgeschreven gebouwen. Ze vertegenwoordigen allebei een waarde en geld, dus is voor het slopen een financiële motor nodig.'

'Wat wij denken en hopen is dat er nieuwe| combinaties ontstaan die kwaliteit, geld en dus inkomen voor het platteland genereren, als je een aantal van die opgaven met elkaar koppelt.'

Leegstaande stallen en schuren.
Leegstaande stallen en schuren. © Koen van Wijk

400.000 euro voor winnaars 'Brood en Spelen'

Met de ontwerprijsvraag 'Brood en Spelen' worden boeren uit Noord-Brabant, Gelderland en Oost-Nederland opgeroepen om samen met ontwerpers vernieuwende ideeën uit te werken voor leegstaande agrarische bedrijfsgebouwen. De zestien deelnemers met de beste voorstellen krijgen ieder 25.000 euro voor de doorontwikkeling van de plannen. Boeren die willen meedoen dienen grond en gebouwen in eigendom te hebben.

'Je ziet dat die beschikbare ruimtes bij veel mensen allerlei ideeën losmaken. En die creativiteit willen we aansporen. Vaak weten de mensen die zelf op die grond wonen wel wat de beste oplossing is, maar lopen ze bij de uitvering tegen allerlei bezwaren aan. Door ze aan een ontwerper te koppelen en de juiste begeleiding te geven willen we ze verder helpen', aldus Rijksbouwmeester Floris Alkemade die hoopt dat de wedstrijd bruikbare concepten voortbrengt die ook elders toepasbaar zijn.

Bekijk meer over:

Marktprijzen

Meer marktprijzen

Laatste nieuws

Nieuwste video's

Kennispartners

Meest gelezen

Nieuw op MechanisatieMarkt.nl

Meer advertenties

Vacatures

Weer

  • Vrijdag
    14° / 7°
    70 %
  • Zaterdag
    15° / 7°
    70 %
  • Zondag
    15° / 5°
    20 %
Meer weer