Lang niet alle grond geschikt voor zonneparken

Bouwers van zonneparken hebben er tientallen in ontwikkeling. Er zijn plannen voor voormalige vuilstortplaatsen, drijvende installaties op baggerdepots, panelen op infrastructurele werken langs dijken en bermen en op landbouwgronden.

De projecten verkeren in verschillende fase van ontwikkeling en moeten soms nog veel hobbels overwinnen. Vaak is er wel een principeakkoord met een grondeigenaar, maar wachten ze nog op vergunningen, subsidies en instemming van omwonenden. Veelal hebben de plannen de tekentafel nog niet verlaten.

Nieuwe Oogst sprak met een aantal projectontwikkelaars die actief zijn in zonneparken en -daken. Zij hebben de handen vol. De goudkoorts wordt aangewakkerd door de SDE+-subsidies en de prijzen die boeren kunnen krijgen.

Vergoedingen

Agrariërs kunnen vergoedingen ontvangen die variëren tussen de 3.000 en 7.000 euro per hectare per jaar. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de aanbieders veel telefoontjes krijgen van boeren die willen weten of hun percelen geschikt zijn voor de aanleg van een zonnepark.

'De concurrentie in deze markt is enorm gegroeid. Veel investeerders stappen in. Boeren kunnen uit veel partijen kiezen en hebben daardoor een goede onderhandelingspositie', zegt projectleider Niek Tamminga van Solarfields.

'Veel agrariërs teleurstellen'

Ondanks de grote belangstelling bij boeren en investeerders moeten ontwikkelaars veel agrariërs teleurstellen, zegt commercieel manager Johan Overtoom, communicatiemanager van SolarEnergyWorks.

Overtoom: 'Ik gebruik altijd het voorbeeld van een bierviltje. Je kan de helft er al vanaf scheuren, omdat het daar niet mag van de provincie of gemeente. Er verdwijnt ook een groot stuk, omdat omwonenden ertegen zijn. En dan moet het perceel ook nog dichtbij een aansluiting op het stroomnet liggen. Je houdt dan maar een klein stukje van het bierviltje over.'

De kosten voor aansluiting van een zonnepark op een verdeel- of onderstation zijn bepalend voor het rendement van een project, zegt Hakan Yildirim, directeur van Tomorrow Energy. 'Bij een grote afstand tot het het netwerk kunnen de kosten hiervoor in de miljoenen lopen. En er zijn gemeenten die binnen hun grenzen geen tussenstation hebben.'

Prijsopdrijvend effect

De projectontwikkelaars zijn zich bewust van de gevoeligheid rond het thema zonneparken. Vanuit de land- en tuinbouw klinkt het bezwaar dat de subsidies en hoge vergoedingen een prijsopdrijvend en concurrentieverhogend effect hebben op landbouwgronden. Uit de maatschappij komen er verontruste geluiden over de teloorgang van het landschap.

'Je merkt dat boeren in een spagaat zitten', zegt Overtoom. 'Vanuit hun boer zijn geven ze ook historisch gezien de voorkeur aan voedselproductie, maar een zonnepark kan hem ook ondersteunen in zijn ondernemerschap.'

Onomkeerbare energietransitie

Volgens Yildirim is de energietransitie onomkeerbaar. 'We doen dit niet omdat we het mooi vinden. Het is pure noodzaak. De schade die de gaswinning in Groningen heeft veroorzaakt, komt uiteindelijk ook voor rekening van de belastingbetaler', zegt hij.

'Daarnaast is het belangrijk dat we als land voor onze energievoorziening minder afhankelijk worden van Rusland en het Midden-Oosten.'

Het argument dat zonneparken een gevaar vormen voor de voedselvoorziening, wijzen de ontwikkelaars af. 'Wij zoeken niet de meest vruchtbare gronden op. Maar als ik lees dat een boer een deel van zijn oogst moet doordraaien omdat de prijzen slecht zijn, dan denk ik toch dat hij beter op een deel van zijn areaal een zonnepark had kunnen aanleggen', aldus Yildirim.

'Betaalde sabbatical voor grond'

Sytse Bouwer, directeur van Groen Leven, zegt dat zonneparken uitgeputte gronden kunnen herstellen. 'Een zonnepark biedt dan mogelijkheden voor een betaalde sabbatical voor de grond. Door de inzaai van kruidige grassoorten en goed onderhoud kan de bodemtoestand sterk worden verbeterd.'

Alle projectontwikkelaars die Nieuwe Oogst sprak streven naar een dubbel gebruik van zonneparken. Tot nu toe gebeurt dat door er kippen en schapen onder te houden. Daarnaast kunnen parken worden ingezet als reservaten voor insecten en weidevogels.

Kritiek op verdeling subsidies

In dit licht is er wel kritiek op de wijze waarop SDE+-subsidies worden verdeeld. De overheid stuurt daarmee aan op de meeste energie voor de laagste prijs. Daardoor winnen de goedkoopste opstellingen van zonneparken, waardoor er vaak geen geld overblijft om bijvoorbeeld constructies hoger uit te voeren.

'Je moet je concurrerend inschrijven. De laagste prijs per kilowattuur heeft de grootste kans op een positieve beschikking', zegt Tamminga.

Mogelijkheden voor combinaties van zonnepanelen en bepaalde teelten zijn er volgens Bouwer wel. 'Denk aan de teelt van frambozen waarbij de panelen zo worden geplaatst, dat er voldoende licht tussen valt om de vruchten goed te laten afrijpen. We willen de mogelijkheden daarvoor samen met telers serieus nagaan.'

Buitenlandse investeerders

Het aantrekkelijke Nederlandse subsidieklimaat voor groene energie trekt ook buitenlandse investeerders aan. Het is vrij gebruikelijk dat de ontwikkelaars het park als het eenmaal draait overdoen aan een verzekeraar of pensioenfonds die er een langjarige stabiele belegging in zien.

'Boeren zijn aantrekkelijke partners, want ook zij stappen er voor lange tijd in. Wij blijven wel altijd de exploitatie en het beheer van een zonnepark doen', aldus Tamminga.

Tomorrow Energy werkt vaak met buitenlandse investeerders, omdat die volgens Yildirim een voorsprong hebben. 'Duitsland besloot al eerder de kerncentrales te sluiten. Beleggers daar kennen inmiddels de financiële risico's van zonneparken. Die liggen vooral in het voortraject', vertelt Yildirim.

Duitse beleggers

'In dat stadium is financiering nodig. In Nederland is er bij verzekeraars en pensioenfondsen helaas nog weinig kennis. Wel zie je dat ze investeren in Duitse groenfondsen die vervolgens weer in Nederland beleggen.'

Volgens de projectontwikkelaars kan Nederland nog niet zonder SDE+-subsidie. In zuidelijke landen met meer zon kost zonne-energie de helft. De vraag naar Nederlandse zonne-energie zal echter groeien als bedrijven hier straks hun CO2-uitstoot moeten terugbrengen.

• Mede-auteur: Peter Smit