Alternatieve financiering onder de loep

De oproep om de landbouw, en daarmee de leefomgeving, te verduurzamen komt steeds dringender op boeren en tuinders af. Veel ondernemers staan daar voor open, ervaart Drion, maar het rondkrijgen van de benodigde financiering kan problemen opleveren. Het afsluiten van een lening bij de bank of het aanvragen van subsidie is lang niet altijd de oplossing,.

'Als de financiering een barrière is, gaan we kijken of daar andere oplossingen voor zijn', motiveert de studente de keus voor haar onderzoeksproject. Uitgangspunt vormden acht veelbelovende initiatieven die nu al in de praktijk plaatsvinden. Met verschillende financieringsvormen trokken deze boeren geld aan om bij te dragen aan het scheppen van andere waarden dan euro's, zoals zorg, biodiversiteit en bodemvruchtbaarheid.

Keuzes ondernemers

'Dat was het leukste gedeelte van mijn onderzoek, het erf op en praten met de mensen', vertelt Drion. Ze analyseerde de financieringsvormen, waarom de ondernemers juist daar voor kozen en wat voor hen de toegevoegde waarde is.

Bij de verschillende ondernemers kwamen heel uiteenlopende benaderingen aan de orde. Dat leidde ook tot de variatie in vormen van financiering door een coöperatie van burgers tot een portiehouder-systeem en van inzet van maatschappelijke fondsen tot crowdfunding.

Het leidde uiteindelijk tot een lijst van vijf succesvolle en veelbelovende elementen voor de financiering van verduurzamingsplannen. Deze zogenoemde best practices zijn; gebruik van eeuwigdurende obligaties, inzet van erfpacht en hoevepacht, het stapelen van financiering, werken met aandeelhouders en als aanvullende optie leningen van bank of burger.

Persoonlijke situatie leidend

Het onderliggende principe is in veel gevallen het scheiden van vermogen en onderneming. Welke van de mogelijke opties het beste past, ligt volgens Drion vooral aan de persoonlijke situatie en aan het karakter van de boer. 'Dat is leidend en men moet dat zelf bepalen.'

Ze noemt het voorbeeld van een boer die in zee kon gaan met een private geldschieter. 'Maar dat wilde hij uiteindelijk niet, het voelde voor hem niet goed. Het uitbesteden van een crowdfundingcampagne paste beter bij hem. Het karakter van de ondernemer is daarin heel bepalend.'

Het betrekken van gemotiveerde particulieren en van ideële fondsen bij de financiering van je bedrijf heeft ook voor- en nadelen. Drion noemt als een van de voordelen het versterken van de license to produce in de samenleving. Dat gebeurt op deze manier heel direct.

Keerzijde

'Maar het kan ook een keerzijde hebben', voegt ze er direct aan toe. 'De boerderij is een groot onderdeel van het leven van de boer. Om andere mensen zo toe te laten en soms zelfs deeleigenaar te laten worden, is een nieuwe ontwikkeling. Het past alleen bij boeren die daar voor openstaan en er de meerwaarde van inzien.' Drion noemt het belangrijk dat boer en investeerder dezelfde intentie en commitment hebben en dat ze goed met elkaar communiceren. 'Anders gaat het op een gegeven moment fout.'

Wie op zoek is naar een alternatieve financieringsvorm, gaat lang niet altijd van het begin af aan recht op het doel af. Tijdens het onderzoek hoorde de studente van boeren dat dingen gaandeweg op hun pad kwamen en uiteindelijk samenvielen.

'Daar hebben ze overigens wel keihard voor gewerkt', benadrukt Drion. 'Neem tuinderij De Es. Zij wilden eigenlijk samen met de gemeenschap tot een soort stadslandbouw komen. Dat lukte niet, maar inmiddels waren wel veel contacten gemaakt en was er al een netwerk opgebouwd. Daarvan is gebruik gemaakt bij de realisering van het portiehouder-systeem.'

Banken blijven in beeld

Financiering door banken blijft een rol spelen, verwacht Drion. 'De bank kan bijvoorbeeld een goede rol vervullen bij stapelen van financiering. Maar als je met een bank in zee gaat, moet je wel akkoord gaan met hun voorwaarden. Banken zijn risicomijdend en vragen heel veel zekerheden. Andere waarden dan euro's passen vaak niet in het financieel plan. Daar kan het misgaan.'

De acht onderzochte bedrijven vonden andere wegen dan de bank om de financiering rond te zetten. 'Ik vind dat heel hoopgevend', concludeert de onderzoekster. Wel tekent ze er direct bij aan dat verder onderzoek nodig is om de toepasbaarheid voor een bredere groep ondernemers te vergroten.

Daarbij zou vooral gekeken moeten worden naar de best practices die Drion uit haar onderzoek selecteerde. 'Voor wie zijn ze geschikt, onder welke voorwaarden werken ze het beste? Ik zie daar een rol voor de wetenschap.'

Voor de agrarische sector ligt er de uitdaging om de inzichten om te zetten in modellen voor agrarische financiering. 'Ik zou LTO een goede partij vinden om hier mee aan de slag te gaan en, met inzet van financiële expertise, financieringsmodellen vorm te geven.

Geen belemmering meer

Dat betekent overigens niet dat boeren en tuinders nu maar gewoon moeten afwachten hoe dat verder ontwikkelt. 'Ik hoop dat ze kennis nemen van mijn onderzoek. Dat ze zo inspiratie halen uit wat anderen op deze manier gelukt is en dat mogelijk gaan toepassen op hun eigen bedrijf. Hoe mooi zou het zijn als de financiering geen belemmering meer is voor verduurzamingsplannen van boeren en tuinders maar juist een kans.'

Susan Drion voerde uitgebreide gesprekken met acht agrarische ondernemingen die hun financiering op een andere manier dan gebruikelijk hebben aangepakt. Verbindende factor is dat ze zich allemaal richten op een zo duurzaam mogelijke bedrijfsvoering.