Boer, worm en wetenschap samen in klimaat

Doel: een robuuster gebied dat de klimaatschommelingen makkelijker aankan. Het project richt zich met name op verbetering van waterhuishouding en bodemstructuur, -leven en -vruchtbaarheid.

Lumbricus is Latijn voor regenworm, een beestje dat hierin een grote rol speelt. Dat licht projectleider Wim Wassink van Waterschap Vechtstromen toe.

Het graafgedrag van de regenworm zorgt voor een betere structuur en via de vertering van organisch materiaal zijn ze goed voor de bodemvruchtbaarheid. 'Een gezonde bodem houdt water langer vast. Daarom hebben we de regenworm tot ons symbool gekozen', zegt Wassink.

Een andere belangrijke rol in Lumbricus is weggelegd voor de zes deelnemende boeren. In het proefgebied bij Stegeren langs de Overijsselse Vecht gaan zij uitzoeken welke maatregelen haalbaar, betaalbaar en effectief zijn: regelbare drainage, diepwortelend gras, slimme stuwtjes, alles is mogelijk.

Kennis en ervaringen

De deelnemers maken gebruik van de kennis en ervaring die bij eerdere projecten is opgedaan, zoals Landbouw Op Peil. 'Die kennis en de ervaringen bij de zes boeren willen we in de komende drie jaar bij elkaar brengen. Boeren zien namelijk als geen ander al snel wat wel of niet werkt', zegt Wassink.

Daarmee zijn hun ervaringen nog niet feitelijk onderbouwd. Daarom zijn diverse kennisinstellingen bij het project betrokken. Wageningse instituten als Deltares, Wageningen Environmetal Research' Wageningen University & Research en diverse andere universiteiten en kennisinstellingen beoordelen de resultaten die de boeren boeken. Praktijk en theorie worden daarmee verbonden en zo mogelijk wetenschappelijk verantwoord.

'Met dat inzicht kunnen we beoordelen hoe klimaatrobuust een gebied wordt. Of het sterk genoeg is om droogte of extreme regenval het hoofd te bieden. Dat is in het belang van de boeren, maar ook van het waterschap. We kunnen bijvoorbeeld ook beoordelen of het beter is dan andere maatregelen, zoals het aanleggen van een nieuw retentiebekken', vertelt Wassink.

'Belangrijk project'

Volgens dagelijks bestuurder Nettie Aarnink van waterschap Vechtstromen is Lumbricus daarmee een belangrijk project. Niet alleen om het directe praktische nut dat het oplevert, maar zeker ook om de onderbouwing die dan kan worden geleverd.

'Zie wat de afgelopen zomermaanden is gebeurd. Hier op de hoge zandgronden zijn landbouwpercelen en ook de natuur kwetsbaar voor droogte. We moeten zorgen dat we samen met de boeren manieren vinden om dat tegen te gaan, door de bodem zo te bewerken dat we water langer vasthouden of bij veel neerslag makkelijker kunnen afvoeren.'

Veehouder en projectdeelnemer Hendrikus Spoelman is blij met de mogelijkheden die het project hem biedt. 'Ik wilde het nattere deel van mijn grond al laten draineren. Nu kan ik de luxere, regelbare versie installeren.' Hij verwacht daarmee direct winst te boeken, alleen al doordat hij zijn land zo'n veertien dagen eerder kan bemesten.

Langer het land op

'Ik kan voortaan langer het land op en verwacht minder last te hebben van insporing, zoals bij de maisoogst. Ik hoop daarmee een snede meer van mijn grasland te halen. Ook kan ik daarmee op mijn nattere percelen mais telen.'

Naast regelbare drainage is meer mogelijk. Zo zaaide een andere deelnemer dit jaar al bij wijze van proef een strook diepwortelend rietzwenkgras in. Tot zijn verrassing bleef dat langer groen, terwijl het raaigras ernaast de afgelopen zomer verdorde. Wassink benadrukt dat het juist gaat om de samenhang.

'Wat gebeurt er als je gestuurde drainage, diepwortelende gewassen en slimme stuwtjes gaat combineren, kom je dan verder?'

Samenhang

Wassink wijst erop dat, voor een beter bodembeheer, het een met het ander samenhangt. 'Het gaat naast een juiste waterhuishouding om het verbeteren van de bodemstructuur én de bodemvruchtbaarheid én het creëren van meer bodemleven. Als een van die drie niet goed zijn, werkt het niet.' Of dat de zes boeren gaat lukken, moet de komende drie jaar blijken.

Als het aan Aarnink ligt richten niet alleen boeren en terreinbeheerders zich meer op de bodem, maar ook de waterschappen zelf.

'Als waterschap zijn we traditioneel bezig met het veiligstellen van voldoende en schoon water. In het kader van de klimaatverandering verleggen we onze aandacht van waterbeheer naar beter bodembeheer. Daar is niet alleen de boer bij gebaat, bijvoorbeeld omdat hij minder hoeft te beregenen of langer het land op kan, maar de hele samenleving.'