Boeren experimenteren met lisdodde

Achtergrond Melkvee Marjolein van Woerkom 14 nov 2018 om 09:46uur

Het is een alternatieve inkomstenbron voor de boer, het vermindert de uitstoot van broeikasgassen en producten die ermee worden gemaakt, dragen bij aan een circulaire economie. Toch zal het nog zeker tien tot vijftien jaar duren, voordat het een volwassen teelt is.

Lisdodde in de slootkant voorkomt afkalving van oevers en na het maaien kan de boer het product verwerken tot veevoer. Hij zal het mee laten persen met het gras en het in balen aan zijn koeien voeren. Op deze manier zijn enkele boeren in veenweidegebieden aan het experimenteren met de nieuwe natte teelt.

'We moeten met natte teelten in veenweidegebieden aan de slag', zegt projectleider Roelof Westerhof. 'Sommige delen van de veenweiden worden alsmaar natter door beleid dat gericht is op het beperken van bodemdaling en uitstoot van broeikasgassen. Voor die gebieden moeten we in de veenweiden op zoek naar een alternatief voor grasteelt.'

Potentie

Lisdodde kan zo'n alternatief zijn. 'We denken dat er potentie in lisdodde zit. Het kan dienen als landbouwgewas, als zuiverende buffer tussen een landbouw- en natuurgebied en als eerste stap in natuurontwikkeling', zegt Westerhof.

Bij de opkomst van mais had je ook veel onduidelijkheden

Roelof Westerhof, projectleider lisdodden

Er draaien veldexperimenten bij het Veenweiden Innovatie Centrum (VIC) in Zegveld, de Friese Veenwouden (Better Wetter), Krimpenerwaard en het Zuiderveen nabij Amsterdam (Innovatieprogramma Veen). Daarnaast beginnen er proeven in Marickenland bij Mijdrecht.

Centrale vraag

De projectleiders en adviseurs die aan deze ontwikkelingen werken, ontmoeten elkaar in de deelexpeditie Natte Teelten van het Nationaal Kennisprogramma Bodemdaling. Hierin staat de vraag centraal wat een doelmatige aanpak van de maatschappelijke opgave is van een klimaatbestendige en waterrobuuste inrichting van landelijke en stedelijke gebieden, waar bodemdaling speelt.

Partijen als VIC, Radboud Universiteit, Better Wetter, Louis Bolk Instituut, provincies en waterschappen werken daarbij samen.

Veel onduidelijk

Er is nog veel onduidelijk. Alleen al als het gaat om de teelt. Hoe ontwerp je bijvoorbeeld een veld met lisdodde en hoe zaai of plant je het? Wanneer is het juiste oogstmoment? Moet je bemesten en zo ja, hoeveel?

'We richten ons ook op het verdienmodel. Verdien je aan de verkoop van het product of word je ook betaald als water- en natuurbeheerder?' zegt Westerhof. Ook moet duidelijk worden wat je met het product kunt doen. Veevoer is een mogelijkheid (zie kader). Ook kan het worden toegepast als isolatie- of bouwmateriaal, maar hoe vind je afnemers en aan welke eisen moet het product dan voldoen?

Milieubelasting

Over de milieubelasting van de totale keten is nog weinig bekend. Telen op nattere veengrond vermindert CO2-uitstoot door veenoxidatie, maar weegt dat op tegen de totale uitstoot aan broeikasgassen in de productieketen van planten, oogsten, fabricageproces en recyclen?

'Als je dit hoort, zou je als boer denken: ik begin er niet aan. Er zijn nog veel onduidelijkheden, maar dat was bij de opkomst van mais in de jaren vijftig ook. Daar ging ook tien tot vijftien jaar overheen.'

Maatschappelijke meerwaarde

Over vijf jaar 50 procent van het veenweidegebied vol met lisdodde is dus geen reëel uitgangspunt. 'We zijn een sector aan het opbouwen. We moeten de maatschappelijke meerwaarde kunnen aantonen, de teelt in de vingers krijgen en het landschappelijk inpassen. Dat vraagt betrokkenheid van iedereen', zegt Westerhof.

'Zo zouden telers zich moeten verenigen om samen de teelt te optimaliseren en te leren hoe te verdienen valt aan natte teelten. Ik zie daar wel een rol weggelegd voor agrarische natuurverenigingen.'

Onderzoek met melkgevende koeien

Dat lisdodde kansen biedt in het rantsoen van koeien, onderschrijft Jeroen Pijlman van het Louis Bolk Instituut. Bij een proef onder droge koeien bleek dat in een rantsoen, waarbij een kwart van het grasaandeel was vervangen door lisdodde, de verteerbaarheid niet anders was in vergelijking met een volledig graskuilrantsoen. Deze maand begint een proef met melkgevende koeien. De verwachting is dat een klein aandeel lisdodde in het graskuilrantsoen geen effect heeft op de melkproductie. 'Zeker in veenweidegebieden waar het gras eiwit- en fosforrijk is, zou een aandeel lisdodde, als het gaat om stikstofefficiëntie, de koeien juist ten goede komen', zegt Pijlman.