Er gebeuren mooie dingen op het platteland (deel 3)

Een schone sloot begint bij een schoon erf

Schoon Erf! Schone Sloot! is een gezamenlijk project van Waterschap Rivierenland, Nederlandse Fruittelers Organisatie (NFO) en Provincie Gelderland en heeft als doel de waterkwaliteit rondom fruitteeltbedrijven te verbeteren. Het blijkt namelijk dat hier op redelijk eenvoudige wijze nog best wat verbeteringen te behalen zijn op het gebied van emissie van gewasbeschermingsmiddelen.

Bertie Tijssen uit Batenburg maakt deel uit van de groep ondernemers die een online erfemissiescan hebben ingevuld en geoptimaliseerd. Na informatiebijeenkomsten is het de bedoeling dat ook andere fruittelers hiermee aan de slag gaan. 'De insteek van de scan is het opsporen van knelpunten op je bedrijf. Waar zitten de afvoerputjes van het erf naar de sloot, waar vul je de spuit, waar maak je de spuit schoon, dat soort vragen.

De scan geeft je inzicht in je situatie en zorgt voor bewustwording. Een vervolgstap is het realiseren van praktische oplossingen zoals bijvoorbeeld het inrichten van een vulplaats', vertelt de fruitteler.

Het invullen van de scan was niet ingewikkeld, vond Tijssen. 'De scan geeft de knelpunten duidelijk weer. Mijn eigen situatie kwam wel goed uit de bus, maar ik ga de spuit nu niet meer vlak bij de kolken van de regenwaterafvoer neerzetten. Dat stukje bewustwording is een direct resultaat van het project. Het is de bedoeling dat je als teler ook echt iets gaat doen met de zwakke plekken die uit de scan naar voren komen.'

Vrijwillige kavelruil smeermiddel voor landbouwstructuur

Vrijwillige kavelruil is een effectief middel om de bedrijfsvoering van agrarische bedrijven te verbeteren. In de provincie Zeeland speelt Kavelruilbureau Zeeland, gefinancierd met POP-geld, hierin een centrale rol. Akkerbouwer Bas van 't Westeinde uit Arnemuiden is één van de vijf kavelruilcoördinatoren in Zeeland.

De insteek van vrijwillige kavelruil is om op eenvoudige manier landbouwbedrijven efficiënter in te richten en gereed te maken voor de toekomst. Dat is de belangrijkste opgave voor het Kavelbureau Zeeland. Daarnaast wordt kavelruil ook toegepast bij de aanleg van infrastructuur, zoals wegen, fietspaden en watergangen.

'Gemeenten, waterschap en provincie schakelen het Kavelruilbureau Zeeland in om via vrijwillige kavelruil de benodigde grond te verwerven', vertelt Van 't Westeinde. Een belangrijk smeermiddel in het ruilproces is de beschikbaarheid van ruilgrond.

Een kavelruilcoördinator is van begin tot eind bij het proces betrokken. Hij gaat met de verschillende partijen om tafel en probeert zo tot een overeenkomst te komen waar iedereen mee vooruit kan. Groot voordeel is dat de partijen te maken hebben met één aanspreekpunt. Van 't Westeinde heeft, net als de andere kavelruilcoördinatoren, zelf ook een agrarisch bedrijf. 'Je weet wat er speelt en voelt aan wat een boer beleeft in het proces. We werken op zzp-basis en zijn onafhankelijk.'

De POP-bijdrage bestaat uit het werk van de kavelruilcoördinatoren en het faciliteren van de kavelruil. Daarnaast is er een bijdrage beschikbaar voor kavelverbeteringswerken, bijvoorbeeld de aanleg van drainage, en geeft het kavelruilbureau voorlichting en cursussen.

De ambitie in Zeeland is om jaarlijks gemiddeld 700 hectare grond van eigenaar te laten wisselen. Het grote voordeel schuilt in het woordje 'vrijwillig'. Door tot een voor iedereen acceptabele oplossing te komen, kan onteigening worden voorkomen en daarmee veel tijd, geld en ergernis worden bespaard. 'Je probeert net zo lang te puzzelen tot mensen het voordeel zien', zegt Van 't Westeinde.

Agrarisch natuur- en landschapsbeheer nieuwe stijl

Sinds 1 januari 2016 is het agrarisch natuur- en landschapsbeheer in Nederland anders georganiseerd. Boeren hebben geen contract meer met RVO, maar met een agrarisch collectief. Deze ruim veertig professionele gecertificeerde collectieven organiseren en coördineren het agrarisch natuurbeheer in hun regio en worden daarvoor betaald met onder meer POP-subsidie. Een deel hiervan is voor de kosten van de organisatie en het overgrote deel is voor het beheer door de boeren.

'De nieuwe werkwijze moet de effectiviteit en de kosten van de controledruk verlagen', vertelt Wilco de Jong uit Nijeholtwolde. Hij is voorzitter van het Kollektivenberied Fryslân (KBF), de samenwerkingsorganisatie van de zeven Friese agrarische collectieven. Dat verlagen van de controledruk wordt helaas nog niet overal gevoeld, zegt hij. 'Het werken met agrarische collectieven is een nieuwe werkwijze in Europa en Brussel is nog niet helemaal klaar voor dit systeem. De controledruk wordt als hoog ervaren omdat de schouwcommissie van het collectief zelf de deelnemers controleert en de NVWA het collectief controleert. Dat wekt irritaties op bij de boeren.'

Over de nieuwe organisatie van agrarisch natuurbeheer is De Jong tevreden. 'Het systeem van de collectieven functioneert goed. Er wordt efficiënter gewerkt, meer samengewerkt in het veld en er is een kwaliteitsslag in het beheer gemaakt.'

In Nederland zijn zo'n 9.000 deelnemers aangesloten bij een collectief, waarvan 2.000 in Friesland. 'In Friesland wordt van oudsher al veel aan agrarisch natuurbeheer gedaan', zegt De Jong. Het Kollektivenberied Fryslân is het gezicht van agrarisch natuur- en landschapsbeheer in de provincie. Als belangenbehartiger is het een gesprekspartner voor overheden en (groene) organisaties over onder andere het natuurbeleid in de provincie. Daarnaast zorgt het KBF voor kennisuitwisseling, dataverzameling en communicatie met de achterban en de inwoners van Friesland.

Tijssen vindt het project een goede zaak. 'Als fruitteeltsector scoren we al goed wat betreft de drift van gewasbeschermingsmiddelen. Het beperken van erfemissie is een volgende stap. Door dit project staan we zelf aan het roer, samen met het waterschap. We kunnen zelf naar praktische oplossingen zoeken, voordat er van hogerhand van alles wordt opgelegd. Ik vind dat iedere teler deze scan zou moeten invullen, zowel voor zichzelf als voor de sector, voor een betere waterkwaliteit en behoud van gewasbeschermingsmiddelen.'

• Klik hier voor meer informatie