Weg naar 'fossielvrije' aardbei is divers

Aardbeien zijn geen seizoensfruit meer. Vanuit de markt is de vraag om jaarrond aardbeien te kunnen eten de afgelopen jaren alleen maar toegenomen. In Nederland is de aardbeienteelt onder glas meegegroeid met een totaalareaal dat rond de 400 hectare ligt.

Het is daarbij zinvol om te kijken naar manieren om de aardbeien op een energiezuinige manier te telen, vindt Dennis Medema, Innovatiespecialist Energie bij Glastuinbouw Nederland, de nieuwe naam van LTO Glaskracht Nederland.

Kas als Energiebron

Het innovatieprogramma 'Kas als Energiebron' van Glastuinbouw Nederland en het ministerie van LNV ondersteunt deze energietransitie en onderscheidt daarbij energiebesparende maatregelen en het gebruik van duurzame energie.

Het Nieuwe Telen, onderdeel van het programma, stelt daarbij de plant centraal waarbij ook energiebesparende maatregelen horen, zoals het ontvochtigen van de kassen. Dat heeft als bijkomend voordeel dat teeltproblemen verminderen door een betere beheersing van het vocht in de kas.

Schermen

Een andere maatregel is het gebruik van twee schermen, die het verlies van warmte aan de buitenkant van de kas sterk kunnen verminderen. Meerdere schermen zijn in de belichte aardbeienteelt nog geen gemeengoed, zegt Medema.

Het Delphy Improvement Centre in Bleiswijk doet proeven om de toepassing van beweegbare schermen in de aardbeienteelt onder glas te optimaliseren.

Duurzame energie

De energietransitie in de aardbeienteelt heeft daarnaast als doel om over te schakelen naar duurzame energie met als uiteindelijk streven fossielvrije teelt.

Daarvoor bestaan verschillende opties, zoals aardwarmte, restwarmte die vrijkomt in bijvoorbeeld de Rotterdamse en Amsterdamse havens, warmte uit biomassa, warmtepompen met opslag onder de grond of in oppervlaktewater en in de belichte teelt het terugwinnen van warmte uit waterdamp.

Regionale verschillen

'Veel verschillende mogelijkheden dus, die niet in alle regio's toepasbaar zijn', zegt Medema. 'Voor restwarmte zijn in het zuiden van het land niet zoveel kansen. Daar zie je wel telers die zijn aangehaakt bij biomassaprojecten. Bijvoorbeeld bij Kwekerij Loos in Moerstraten, die gebruikmaakt van warmte uit de verbranding van het biogas dat vrijkomt uit de mestvergistingsinstallatie van een melkveebedrijf.'

Andere voorbeelden van aardbeientelers die minder fossiele energie gebruiken, zijn Kalter Aardbeien in IJsselmuiden en Dings Aardbeien in Belfeld. Dit laatste bedrijf werkt met ledverlichting om ook in de donkerste periode aardbeien te produceren. Het heeft ook geïnvesteerd in innovaties op energiegebied, zoals mechanische koeling in combinatie met hogedrukverneveling en verticale ventilatie.

Bijna zelfvoorzienend

Kalter Aardbeien maakt gebruik van een aardwarmtebron, Greenhouse Geo Power Koekoekspolder, samen met vier andere kwekerijen. Dankzij die bron en zonnepanelen op hun schuur zijn ze qua stroom bijna geheel zelfvoorzienend.

Medema constateert dat de belichte teelt van aardbeien onder glas toeneemt. Binnen 'Kas als Energiebron' wordt ook gekeken naar de bijdrage van ledbelichting aan de fossielvrije teelt.

Delphy onderzoekt welke lichtspectra en klimaatomstandigheden in de kas in de winter de beste aardbeien opleveren. Wageningen University & Research geeft daarnaast demonstraties over het fossielloos telen van aardbeien. De demolocaties zijn toegankelijk voor tuinders die kennis op willen doen.

Energiecoöperaties

'De aardbeienteelt is qua energie niet superintensief, maar besparingen zijn altijd mogelijk', zegt Medema. Glastuinbouw Nederland ondersteunt ook de oprichting van energiecoöperaties, die de afgelopen jaren in aantal zijn toegenomen. In zulke netwerken werken tuinders en industriële bedrijven collectief samen om hun warmtevoorziening te regelen.

Het programma 'Kas als Energiebron' loopt tien jaar. Glastuinbouw Nederland heeft meerdere cursussen op het gebied van Het Nieuwe Telen gegeven en veel tuinders passen de kennis al toe.

Geen gas

'We hebben al veel kennis opgedaan en dat proces zal door blijven gaan. Ook alternatieve energiebronnen zullen zich blijven ontwikkelen', zegt Medema. Maar hoe de opties er in de toekomst uit gaan zien, is volgens hem de vraag. 'Dat de tuinbouw in de toekomst geen gas meer zal gebruiken, is een uitgemaakte zaak.'