Einde aan ingrepen Vechtdal nog niet in zicht

In de Rheezermaten bij Hardenberg en in het gebied Karshoek bij Stegeren wordt druk gegraven in het winterbed van de Vecht, zodat de rivier daar weer kan meanderen. Door de natuurlijke dynamiek terug te brengen, verwachten de waterschappen dat het stroomgebied tussen Gramsbergen en het Zwartewater bij Zwolle meer klimaatbestendig wordt en de natuurwaarde toeneemt.

'In 1998 hebben we gezien wat er met hoogwater kan gebeuren. In Ommen kon het water alleen nog met zandzakken worden tegengehouden', zegt projectleider Peter van den Akker van waterschap Vechtstromen.

Veiliger en aantrekkelijker

Sindsdien is het nodige gedaan om het gebied veiliger en aantrekkelijker te maken voor de natuur en de recreatie. Vistrappen zijn aangelegd, twee sluizen voor recreatievaart zijn gebouwd en nevengeulen zijn gegraven om de afvoercapaciteit te vergroten. De meanders die nu worden aangelegd, moeten de zandafzetting vergroten, zodat de rivier een meer natuurlijke dynamiek krijgt.

Meer meanders betekenen minder ruimte voor de landbouw in de uiterwaarden. De boeren die in het winterbed grond moesten inleveren, konden die ergens anders terugkrijgen. In totaal is 100 hectare grond geruild, zegt Van den Akker.

Natuurnetwerk Nederland

'De uiterwaardengrond die zo vrijkwam, is toegevoegd aan het Natuurnetwerk Nederland en kan alleen nog extensief worden ingezet als hooiland of voor het beweiden met jongvee en droge koeien.'

Boeren konden net als de terreinbeheerders intekenen op de pacht van de nieuwe natuurlanden. In de praktijk gebeurt dit niet of nauwelijks, stelt melkveehouder Herman Hemstede uit Stegeren. 'Het beheerregime dat je wordt opgelegd, maakt het voor agrarische bedrijven niet aantrekkelijk. Het past bijvoorbeeld niet in de Kringloopwijzer. Als je er droge stof af haalt, moet je gelijk ook mest afvoeren.'

Eén boer over

Van de dertien boeren die bij Stegeren grond hadden liggen in het winterbed, is er nog maar één over. 'Die mag straks als laatste de deur dichtdoen', zegt Hemstede.

Ook de uitruil die werd opgezet, pakte volgens de ondernemer voor veel deelnemers ongunstig uit. 'Je leverde vochtige gronden langs de Vecht in en kreeg er droge percelen voor terug. Alleen door onderling nog wat te ruilen hebben we de pijn wat weten te verzachten.'

Zand afgevoerd

De melkveehouder ergert zich ook aan het afvoeren van zand, in totaal 250.000 kuub, uit de uiterwaarden. 'Dat heeft toch niets met natuur te maken? Het is dood- en doodzonde.'

Volgens Van den Akker is het ontgraven onontkoombaar om de nieuwe meanders en een verlengde nevengeul bij Junne mogelijk te maken. 'Voor de veiligheid kunnen we het opgegraven zand niet achterlaten.'

Achterland

De plannenmakers kijken nu niet meer alleen wat er in het winterbed van de Vecht mogelijk is. Ook in het achterland liggen volgens hen nog mogelijkheden om het Vechtdal klimaatbestendiger te maken. Bijvoorbeeld door de sponswerking van landbouwpercelen te vergroten. Dat kan door meer organische stof op te brengen of via slimme computergestuurde drainage.

Volgens dagelijks bestuurder Wim Stegeman van waterschap Vechtstromen is het werk aan de Vecht eigenlijk nooit klaar.'Wat er nu gebeurt, is op basis van de kennis van vandaag. De komende jaren willen we ook andere vormen van maatregelen nemen door meer gebruik te maken van de natuurlijke omstandigheden.'

Retentiegebieden

Zo wordt er gekeken naar de aanleg van retentiegebieden, locaties die tijdens neerslagpieken mogen overstromen.

Regiobestuurder Carla Evers van LTO Noord regio Oost benadrukt nog eens het belang van goede communicatie. 'Er wordt wel gezonden, maar de planuitwerking gebeurt nog te veel van achter de tekentafel en niet aan de keukentafel. Je moet het plaatje samen inkleuren.'