Jan Huitema: 'We moeten niet spreken over verbieden, maar over vervangen van middelen'

In zijn nieuwe rol maakt Huitema deel uit van een team van zeven fractierapporteurs uit de Milieucommissie. Dat onderhandelingsteam staat onder leiding van de Oostenrijkse Sara Wiener (Groenen). De afgelopen jaren heeft die zogeheten Envi-commissie verscheidene belangrijke dossiers van de Agri-landbouwcommissie overgenomen.

De landbouw is in beweging en vrijwel iedereen beseft dat niet langer alles overal kan

Jan Huitema, Europarlementariër (VVD)

Die verschuiving is een rechtstreeks gevolg van het feit dat vicevoorzitter Frans Timmermans klimaat en vergroening tot hoofddoel en paradepaardje van de 'commissie-Von der Leyen' maakte. De Green Deal, boer-tot-bord, meer biodiversiteit en een lagere milieubelasting komen voort uit die inzet

De milieuonderhandelaars, waar Huitema deel van uit maakt, moeten binnen een halfjaar met een advies komen. Daarna volgen besprekingen met andere commissies van het Europees Parlement. Doel is om eind 2023 een triloogakkoord te sluiten met de Europese Commissie en de EU-ministerraad.

Gaat de milieulobby straks bepalen wat de boeren wel of niet mogen?

'Zo zwart-wit is het helemaal niet. Ook steeds meer agrarisch ondernemers zien dat we niet op de huidige manier door kunnen gaan. De afgelopen tien, twintig jaar hebben ze hun bedrijfsvoering en middelengebruik al fors omgegooid. Boeren kopen dat spul heus niet voor hun lol. Zeker niet de laatste tijd, nu het alleen maar duurder wordt. Ze gebruiken zulke middelen omdat ze het risico van een misoogst willen voorkomen. En omdat er nog steeds geen alternatieven voor beschikbaar zijn.

Maar als de landbouw straks alleen maar minder chemische middelen mag gebruiken, wat komt er dan voor in de plaats?

'Van het ontbreken van alternatieven wil ik in de triloogonderhandelingen een speerpunt maken. Ik denk dat we veel weifelaars aan onze kant kunnen krijgen als we het niet langer hebben over 'verminderen', maar over 'vervangen'. Dat ons doel wordt dat we over een jaar of tien de helft van alle chemische middelen hebben vervangen door milieuvriendelijke en natuurlijke middelen.'

Die biobased of plantaardige middelen zijn toch veel minder effectief dan de huidige beschikbare middelen? Gaat dat geen kleinere oogsten opleveren?

'Dat hoeft helemaal niet. Je moet de transitie van de landbouw niet alleen bekijken door deze middelenbril. We zullen ook wat moeten doen met innovatie van nieuwe technische hulpmiddelen, we moeten ook meer aan gewasrotatie doen. En aan bodemgezondheid.'

Je kunt wel zeggen dat er eerst groene vervangers moeten zijn voordat we iets verbieden, maar het duurt jaren voordat nieuwe middelen worden toegelaten.

'Die tekortkoming kunnen we tegelijkertijd aanpakken. Dat zit ook in het takenpakket van EU-commissarissen Stella Kyriakides (Gezondheid) en Virginijus Sinkevicius (Milieu). En het is goed dat we dan ook meteen de landbouwministers van de 27 lidstaten aan tafel hebben.

'Want sommige EU-landen hebben amper de knowhow om die toelatingsproeven te doen. Dat zouden de inspecteurs van de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid moeten overnemen, maar die zeggen er geen budget voor te hebben.

'Nu zeggen de EU-politici dat chemische kunstmest met de helft moet verminderen, terwijl de EU-instanties zeggen dat ze geen budget en personeel hebben voor een oplossing. Zo kan dat natuurlijk niet.'

Is het niet zo dat Timmermans met zijn kabinetschef Diederik Samson met hun Green Deal de criteria vaststellen waarbinnen de landbouw zich wel of niet mag ontwikkelen?

'Dat is niet iets van de laatste jaren. Al tientallen jaren past de landbouw zich aan aan de nieuwe eisen van de samenleving. Het is een bedrijfstak in beweging. En vrijwel iedereen beseft dat niet langer alles overal kan.

'De Envi-commissie is weliswaar de hoofdonderhandelaar, maar ook de andere parlementscommissies zoals Handel, Landbouw of Economie zullen er nog hun zegje over doen.'

De botsende visies in het Europees Parlement doen zich ook voor tussen de verschillende Eurocommissarissen. Die hebben weliswaar één Green Deal-pakket gepresenteerd, maar daarin zitten toch nog steeds tal van open einden en vaagheden?

'Het is opvallend dat de plannen in juni op een breed podium werden gepresenteerd door Timmermans, Kyriakides en Sinkevicius en dat Janusz Wojciechowski (Landbouw) er niet bij stond. Maar ook Wojciechowski benadrukt dat de Green Deal moet, dat boeren weer voedselproducent moeten worden in plaats van grondstoffenleverancier en dat ze behoorlijk moeten worden betaald voor hun maatschappelijke taken.'

Hoe schat u de positie van Wojciechowski in? Doorgaans lijkt hij geen voorstander van de intensieve landbouw zoals we die in Nederland kennen.

'Ik sluit niet uit dat Wojciechowski behendig opereert en ga er niet van uit dat hij onnodig of te vroeg op remmen gaat trappen. Ik houd er zelfs rekening mee dat wij als onderhandelaars van het Europarlement ook de landbouwcommissaris aan onze kant kunnen krijgen. Van hem is bekend dat hij weinig op heeft met de grootschalige agro- en bio-industrie en een zwak heeft voor kleinschalige familiebedrijven.

'Wojciechowski heeft wel eens gezegd dat de landbouw geen industrie, een boerderij geen fabriek en een koe geen machine is.'