Analyse: Meer ammoniak met minder vee helpt niet mee

De meetresultaten zijn afkomstig van het Meetnet Ammoniak Nederland en worden gepubliceerd door het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu. Dat klinkt betrouwbaar. Maar is dat het ook?

Volgens hoogleraar Milieu en Duurzaamheid Jan Willem Erisman van Universiteit Leiden niet. Althans, niet om het effect van de gekrompen veestapel op Schiermonnikoog te beoordelen. De hoogleraar, een van de belangrijkste stikstofdeskundigen van ons land en vanaf het begin betrokken bij het project op Schiermonnikoog, noemt het frustrerend dat er niet veel meer metingen zijn gedaan. Want dan had hierover wel wat meer gezegd kunnen worden en ook over het effect van de maatregelen op de lokale, beschermde natuur.

Gemiste kans

Ook had er gemeten moeten worden bij de bronnen zelf, de melkveebedrijven. De bovenste laag in natuurgebieden wordt ook niet gemeten en korstmossen worden niet gemonitord. Een gemiste kans, vindt Erisman. Dit alles doet wel de wenkbrauwen fronsen. Schiermonnikoog werd altijd als voorbeeldproject gezien voor de rest van Nederland. Misschien niet door de boeren zelf, maar wel door stikstofdeskundig Nederland, inclusief voormalig minister van landbouw Carola Schouten.

De Schierse melkveehouders namen in de afgelopen jaren vrijwillig afscheid van een aanzienlijk deel van hun veestapel. Tegelijkertijd is er een impuls gegeven voor het verdienmodel via een meerjarig contract met Zuivelcoöperatie Schiermonnikoog. Zij zijn verantwoordelijk voor de vermarkting van de Van Schier-kaas. Hierdoor was extensivering op het eiland mogelijk.

De vraag is nu wat deze uitslagen betekenen voor het vertrouwen onder boeren voor maatregelen om de veestapel in te krimpen, voor extensivering. Ondanks het verminderen van het vee is er geen ammoniakreductie in de lucht boven het eiland waar te nemen. Het Lotos-Euros-verspreidingsmodel laat volgens Erisman wel een reductie zien van 25 procent. Maar dit is een model, geen meting. Is het gek als je in een model stopt dat er minder koeien zijn, daar ook een ander resultaat uit komt? Waar zijn de daadwerkelijke meetgegevens?

Modelwerkelijkheid

De enige meetgegevens die er zijn, wijzen een stijging van de ammoniakconcentratie uit. Onder boeren is er veel scepsis over de 'modelwerkelijkheid'. Goede meetgegevens kunnen bijdragen aan het vertrouwen. Als uit meetresultaten blijkt, dat (onpopulaire) maatregelen werken, zijn boeren waarschijnlijk veel meer bereid om mee te denken en mee te doen. Andersom is het ook zo: als uit (onbetrouwbare) meetgegevens blijkt dat iets niet werkt, zal dit demotiverend werken en zullen de hakken in het zand worden gezet.

Tweede Kamerlid Caroline van der Plas van de BoerBurgerBeweging heeft er Kamervragen over gesteld. Volgens haar raken deze cijfers de basis van het huidige stikstofbeleid. Het is aan het kabinet om te zorgen voor vertrouwen in beleid, onderbouwd met betrouwbare cijfers.