Financiële schade blauwtong kan behoorlijk oplopen

Al 38 dagen loopt schapenhouder Wilko Kemp 's morgens met lood in de schoenen de polder in. 'Hoeveel dode dieren zal ik aantreffen? Dat is steeds weer de vraag', zegt hij. Samen met zijn vrouw Hermien heeft Kemp een biologisch bedrijf in het Noord-Hollandse Kortenhoef.

Het bedrijf is zwaar getroffen door blauwtong. 'Het begon in september met één dood schaap. Iedere dag werden het er meer. Het dieptepunt was een weekend waarin ik 60 dode dieren aan de weg moest leggen. Ik vraag me zelf soms af hoe ik het volhoud', verzucht hij.

Ruim 60 procent gestorven

Van de 350 schapen die begin september nog op de boerderij waren, is meer dan 60 procent gestorven. Nog iedere dag gaan er schapen dood, al is de uitbraak op zijn bedrijf over het hoogtepunt heen.

Wat de heftige blauwtonguitbraak financieel voor het bedrijf betekent, weet Kemp nog niet. 'De schade door dode dieren is eenvoudig te berekenen. Maar er zit veel meer aan vast. Ons bedrijf heeft drie poten: melkveehouderij, schapenhouderij en natuurbeheer. Die drie takken zijn nauw met elkaar verbonden. Alle takken worden geraakt.'

Overschot aan gras

De ondernemer legt uit: 'Ik kamp bijvoorbeeld met een overschot aan gras omdat er geen schapen zijn om het op te vreten. We zijn volop aan het maaien om de weilanden glad te krijgen. Daardoor bouwen we een ruwvoeroverschot op dat we ook volgend jaar niet weg kunnen werken. Ook natuurbegrazing kunnen we nu en volgend jaar onvoldoende uitvoeren.'

Kemp gaat ervan uit dat van de overgebleven ooien er maar weinig drachtig worden. 'Dus hebben we volgend jaar vrijwel geen lammeren. In normale jaren hebben we ongeveer 170 ooien die aflammeren; gemiddeld 1,7 lam per ooi. Dus we lopen al gauw 250 lammeren mis.'

Ingrijpende gevolgen

Net als Wilko en Hermien Kemp zijn er veel schapenhouders die met ingrijpende gevolgen van blauwtong te maken hebben. 'Het is nog te vroeg om financieel gezien de balans op te maken', zegt voorzitter Saskia Duives-Cahuzak van LTO-vakgroep Schapenhouderij. 'Op korte termijn bestaat de schade vooral uit dode dieren, diergezondheidskosten en kosten van afvoer van kadavers.'

Maar daar komt nog veel meer achteraan. Schapen die de ziekte overleven, hebben vaak te maken met diverse gezondheidsproblemen en groeivertraging. 'Ook zal blauwtong de reproductieresultaten sterk drukken. Ooien kampen met een verminderde vruchtbaarheid en veel rammen zijn steriel geworden', stelt Duives-Cahuzak.

Wolf

De vakgroepvoorzitter benadrukt dat de schapensector het zwaar te verduren heeft. 'Naast blauwtong zorgt de wolf voor grote financiële schade. Een aantal schapenhouders heeft met beide te maken.'

Van de overheid hoeven schapenhouders die grote financiële klappen oplopen, weinig te verwachten, constateert Duives-Cahuzak. 'Blauwtong is weliswaar meldingsplichtig, maar niet bestrijdingsplichtig. Het gevolg is dat het ministerie van LNV achteroverleunt.'

Oversterfte

De Nederlandse schapen- en geitenfokkersorganisatie NSFO houdt bij hoeveel schapen dagelijks sterven als gevolg van blauwtong. Dat doet directeur Reinard Everts, hij is ook dierenarts, door bij te houden wat de oversterfte is. Vorige week overschreed de sterfte door blauwtong de 10.000 schapen.

'Gemiddeld zitten we sinds het begin van de uitbraak op een oversterfte van 300 schapen per dag. De laatste drie weken is dit al opgelopen tot 550 schapen per dag. Als deze trend doorzet en je uitgaat van een gemiddelde waarde van een schaap van 150 euro, dan zitten we eind oktober al op een schadepost van dode dieren op 3,5 miljoen euro. Hoe dan ook een onderschatting van de totale schade', stelt Everts.

Marktnoteringen gezakt

De NSFO-directeur vervolgt: 'Je moet ook rekening houden met de forse daling van de schapenprijzen als gevolg van blauwtong. Veel schapenhouders verkopen nu snel hun dieren omdat ze een uitbraak vrezen.' Sinds de eerste meldingen van blauwtong in september zijn de marktnoteringen van slachtschapen gemiddeld met bijna 20 euro per schaap gezakt.

Naast sterfte is er schade door dieren die niet doodgaan aan de ziekte, maar wel behandeling nodig hebben en groeivertraging oplopen.

Everts: 'Globaal gaan we ervan uit dat er naast ieder dood dier drie ernstig zieke schapen zijn. Schapenhouders hebben extra kosten om zieke dieren, ook de dieren die later doodgaan, te behandelen. Daarbij gaat het om ongeveer 20 euro per schaap. Schapen die het niet redden, worden opgehaald door Rendac. Gemiddeld kost dat 25 euro per kadaver.'

Verschillen tussen bedrijven

De financiële schade loopt flink uiteen, ziet de NSFO-directeur. 'Er zijn schapenbedrijven met meer dan 50 procent sterfte, maar er zijn ook bedrijven waar het sterftepercentage beperkt blijft tot 10 procent.'

Ook ziet Everts in het opstallen, met uitgaven voor onder meer voer, strooisel en ventilatie, een enorme extra kostenpost. 'Het is lastig om dit allemaal nu al in euro's uit te drukken. Maar als je het sectorbreed bekijkt, loopt de totale schade in de vele miljoenen.'