Het ene aaltjesonderzoek is het andere niet

‘Goed aaltjesonderzoek begint met professionele bemonstering. Dit is altijd stap 1 bij goed aaltjesonderzoek’, stelt Leon Swinkels aaltjes-expert bij Normec Robalab (onderdeel van Normec Foodcare). Hoewel elke agrariër zelf monsters uit zijn perceel kan nemen, raadt hij de inzet van een ervaren, opgeleide bemonsteraar aan. ‘Er komt meer bij kijken dan je denkt.’

Bodemonderzoek vormt de basis voor de determinatie in een latere fase. ‘Dit moet nauwkeurig gebeuren. Om te beginnen met brandschoon materiaal om kruisbesmetting met aaltjes van een ander perceel te voorkomen. De stelregel is verder maximaal 2 hectare per monster en minimaal zestig steken per monsterzak.’

Schadelijke aaltjes zitten niet alleen in de bodem, maar ook in de wortels van gewassen. Diep genoeg steken, is dus een must. ‘Een professionele bemonsteraar neemt monsters tot zeker 25 à 30 centimeter diepte.’

Incubatietijd

Stap 2 vormt de incubatie van het grondmonster. Aaltjes die nog in wortelresten zitten en eitjes in de grond (en in de wortels) komen zo ook in beeld. ‘Bij schadelijke aaltjes (met name Meloidogyne en Pratylenchus) is het zeer belangrijk dat je een compleet beeld hebt van de aanwezige aantallen. Om die reden moet organisch materiaal uit een grondmonster altijd minimaal twee en soms tot vier weken geïncubeerd worden. Gebeurt dit niet, dan loop je direct risico op een onvolledige analyse.’

DNA of microscoop

Bij stap 3 onderscheidt Swinkels twee soorten aaltjesonderzoek: DNA-onderzoek en microscopische determinatie. ‘Microscopisch aaltjesonderzoek is het nauwkeurigst’, stelt de aaltjesexpert. ‘Er is namelijk niet voor elk aaltje een DNA-test beschikbaar. De moleculaire analyse (DNA) kan circa 25 aaltjessoorten analyseren. De DNA-analyse toont lage aantallen schadelijke aaltjes niet altijd aan.’

‘Ook is het moeilijk om met een DNA-analyse een juiste inschatting te maken van het werkelijke aantal aaltjes in een monster’, legt hij uit. ‘Je loopt daarmee het risico de aanwezigheid van een schadelijk aaltje over het hoofd te zien. De gevolgen kunnen desastreus zijn. Zeker als gewassen aangetast blijken door het schadelijke aaltje, maar niet als zodanig worden behandeld.’

Microscopisch wordt elk aaltje in beeld gebracht, geteld én gedetermineerd. ‘Deze stap moet in duplo worden uitgevoerd en soms wordt er zelfs drie keer geteld. Een arbeidsintensief proces dat alleen een professioneel laboratorium kan uitvoeren, maar noodzakelijk als je echt zekerheid wilt over de soort aaltjes in je bodem.’

100 procent zekerheid

Het feit dat microscopisch onderzoek 100 procent zekerheid geeft, blijkt volgens Swinkels ook uit terugkoppelingen uit de praktijk. Een betere controle kun je niet hebben dan ervaringen van teeltbegeleiders, telers en monsternemers die dagelijks tussen de gewassen staan.
Swinkels: ‘Microscopisch onderzoek is – anders dan DNA-onderzoek – niet gestandaardiseerd en gebeurt handmatig. Hierdoor worden alle aaltjes uit een monster in beeld geanalyseerd. De kwaliteit is hierdoor gegarandeerd.’

Prijsvergelijking

De prijzen van microscopisch en DNA-onderzoek zijn nagenoeg vergelijkbaar. De aaltjesonderzoeken zijn echter zo verschillend in aanpak en nauwkeurigheid dat Swinkels een prijsvergelijking van de twee ‘appels met peren vergelijken’ noemt.
‘Breng de schadepost eens in beeld van een mislukte oogst of teelt door schadelijke aaltjes. Volgens mij is dan snel duidelijk waarom de meeste agrariërs voor 100 procent zekerheid van microscopisch onderzoek kiezen.’