Nu vooral wachten op echt droog weer

'Het moet echt droog worden. Het is logisch dat veel gewastelers het liefst zo snel mogelijk aan de slag willen voor herstel van hun percelen. Toch is het vooral hopen op goed drogend weer in februari of maart of misschien op een flinke nachtvorst om de onbewerkte toplaag los te trekken met een cultivator zonder rol', zegt teeltadviseur Christoffel den Herder van Ceres Horti Advice.

Den Herder krijgt veel vragen over oplossingen voor structuurproblemen. Over de mate van schade zegt hij dat de zorgen het grootst zijn op lichte klei en middelzware zavelgronden die niet zijn bewerkt. 'Hier zie je veel slemp en verdichte onderlagen.'

Ook op zware klei is na een moeizame oogst vaak sprake van diepe spoorvorming. Volgens de adviseur is het nog enigszins een voordeel dat zware klei ook wel verweert als de grond niet is bewerkt. Op zandgronden zijn problemen met wateroverlast naar verhouding beperkt omdat deze gronden van nature makkelijker drogen.

Landelijk is het beeld wisselend, stelt Den Herder. Hij schat in dat van de percelen die in de natte herfstmaanden zijn bereden, minder dan 20 procent nog wacht op een grondbewerking. 'Gelukkig profiteerden veel akkerbouwers van de vorstperiode om nog te kunnen ploegen. Dat ging soms verrassend goed.'

Volle mestkelders

Veel veehouders willen half februari snel het land op. Dit komt vooral doordat op veel bedrijven de mestkelders vol zitten. 'Toch is mest uitrijden onder natte omstandigheden geen goed idee', waarschuwt bodemkundige Arjan Reijneveld van Eurofins Agro. De laboratoriumorganisatie doet veel bodemonderzoek in landbouwbodems. 'Mest uitrijden op gronden die niet voldoende droog zijn, gaat schade opleveren aan de bodemstructuur voor de lange termijn', zegt Reijneveld.

Een kunstmestgift kan volgens de bodemkundige een alternatief zijn 'om de bodem weer op te jagen', al is dat geen oplossing voor de volle mestkelders. 'Dan hoef je er niet direct met zwaarder materiaal op.'

De schade aan de ondergrond en structuur is voor Den Herder al langer een toenemende zorg vanwege de zware mechanisatie waarover veel grote bedrijven beschikken. 'In tegenstelling tot 1998 lukte het afgelopen herfst om zelfs onder de meest ongunstige omstandigheden te rooien. Het gevolg is een flinke aanslag op de structuur. Daardoor zit er geen lucht meer in de bodem en zijn er nog meer afwateringsproblemen te zien. Voor komend seizoen kan daardoor een flinke stagnatie van de wortelgroei ontstaan.'

Percelen lostrekken

Beperken van vervolgschade is vooral een kwestie van maatwerk, stelt de adviseur. 'Waar mogelijk helpt lostrekken van percelen met diepe sporen om de grond beter te laten indrogen.' Op percelen met wintergroene groenbemesters adviseert hij het gewas kort te maken en de groei stil te zetten. Een groeiend gewas trekt volgens hem veel vocht naar de bovengrond en dat houdt percelen langer nat.

Voor de lange termijn leert 2023 dat werken aan een betere draagkracht van de bodem van grote meerwaarde is, vindt Den Herder. Hij ziet de voordelen van niet-kerende grondbewerking en ecoploegen en van het groen houden van percelen in de winter. Hij benadrukt dat het najaar van 2023 een calamiteit betreft. 'Het is lastig om je daartegen te wapenen.'

Wat betreft nutriëntenvoorziening moeten boeren en tuinders goed opletten, zegt Reijneveld. 'Nitraat en zwaveltrioxide spoelen makkelijk uit en dat geldt ook voor borium. Dit is een neutraal sporenelement dat zich niet bindt in de bodem.' Ook kunnen calcium en kalium uit de toplaag van de bodem verdwijnen.