'Een doorbraak in het huidige denken'

Cranberries groeien op een perceel achter de stallen in het veenweidengebied. Jersey-koeien staan in de ligboxenstal. Het VIC staat bekend om zijn verscheidenheid en veelvuldigheid aan onderzoeken. Eén ding hebben die gemeen: ze laten je buiten de kaders kijken.
‘Mensen denken vanuit hun eigen en bestaande systeem aan oplossingen. Wij proberen mensen van verschillende geledingen bij elkaar te zetten om te zoeken naar kansen. Elk traject moet leiden tot een systeemdoorbraak’, zegt Frank Lenssinck, directeur van het VIC. ‘Dat is ons bestaansrecht.’
Dat gaat niet zonder slag of stoot. ‘Zo viel een deel van de fokkerijwereld over ons heen toen we besloten met Jersey-koeien aan de gang te gaan. Dat idee ontstond uit het vraagstuk naar een omgevingsgericht fokbeleid, gericht op een beperking van de bodemdaling’, legt Lenssinck uit.
'De draagkracht in de veenweiden is beperkt. Onze visie is dat grote Holstein-koeien van meer dan 750 kilo de bodem te veel verdichten, waardoor opstallen noodzakelijk wordt. Dus zijn we gaan nadenken over een kleinere passende koe voor de veenweiden. De weidestierenkaart, ontwikkeld door CRV en een aantal veehouders, is een eerste stap in deze richting.’
Ook het traject Sturen met Water zorgde voor ophef. Het VIC vroeg zich af of het beheer van de hoofdwatergangen niet de primaire taak van het waterschap was en of het beheer van de veenweidensloten aan de boeren overgelaten kon worden. Wat zou er gebeuren als veehouders zelf het waterpeil zouden mogen sturen? Dit idee staat en stond dwars op het huidige beleid van de waterschapsbestuurders. Toch draaien er nu meerdere pilotprojecten.
De financiering blijft bij elk traject spannend. ‘We hebben geen concreet onderzoeksprogramma, maar werken aan ontwikkelingstrajecten. Daar moesten onze opdrachtgevers drie jaar geleden erg aan wennen’, zegt Lenssinck. ‘We initiëren oplossingen voor een aantal vraagstukken, waar niet echt één probleemeigenaar voor aan te wijzen is. Dat maakt de financiering vaak lastig. Elk traject moeten we zo concreet mogelijk zien te maken, zodat partijen hun belang erbij inzien en mee willen betalen.’
Dat is meestal een grote uitdaging, geeft hij toe. Hoe krijg je het bijvoorbeeld voor elkaar dat het waterschap meebetaalt aan een onderwijsprogramma? 'Onderwijs was nooit onze doelstelling. Maar we merkten in onze omgeving dat vooral de nieuwe generatie invulling kan geven aan de oplossingen die we, het liefst met hen, ontwikkelen.'
Toch was dat geen gemakkelijke opgave. ‘De kwaliteit van studenten is ons inziens benedenmaats. Dat is op zich logisch. De verbinding met het ouderlijk bedrijf is zeer groot. Dat kan in een aantal gevallen belemmerend werken voor een open en frisse houding naar de toekomst.'
De Dairy Triangle is gebaseerd op de driehoek veen, klei en zand. Het traject bestaat onder andere uit het bijbrengen van kennis over diverse bedrijfsstijlen in combinatie met grondoriëntatie. ‘We laten eerstejaars studenten nadenken over hoe de sector en het beleid eruit zien over acht jaar. Dat haalt ze uit hun ‘narrow thinking’. Dit doen we samen met de agrarische hogescholen.'
Het VIC wil met die scholen een nieuw curriculum vormgeven. 'Watermanagement is een onderwerp dat erin moet, vinden wij. Daarmee wordt de toekomstige veehouder een veel betere gesprekspartner voor de waterschappen en zijn deze bereid hierin te investeren.’

Nieuwe iconen

Sommige trajecten zijn zo door het bedrijfsleven opgepakt dat het VIC zijn handen ervan af kan trekken, zoals Veenweiden Beweiden. Het VIC heeft zich hierbij vooral toegelegd op het verbeteren van het vakmanschap in de veenweiden.
'In samenwerking met Wageningen LR en stichting Weidegang hebben we gezorgd voor vakbekwame weidecoaches, de Weideman en ontwikkeling van het concept farmwalk met een veenweide tintje. Hierdoor behouden we het aantal beweiders. Ons werk is nu gedaan. Het bedrijfsleven rolt deze aanpak verder uit.’
Toch zijn er altijd weer andere thema’s waar het VIC graag een systeemdoorbraak wil bewerkstelligen. Sinds begin dit jaar houdt het centrum zich bezig met biodiversiteit. Dat heeft geleid tot het nieuwe icoon Veenweiden Veerkracht. Het idee is vanuit de natuurlijke kracht een passende invulling te geven aan de functies van het gebied. ‘Wilgen groeien snel en koeien eten het graag, dus waarom zouden we niet wilgen kunnen laten groeien als veevoer?’ oppert Lenssinck.
Deze denkrichtingen leidden tot een nieuw icoon: Agrologistiek. Roelof Westerhof van het VIC: 'Het gebied en de techniek veranderen continu, maar de infrastructuur is nog gebaseerd op oude logica. Wij willen stukjes van de huidige logica bij elkaar brengen in structurele oplossingen.’ Ook dit betekent een gevestigd systeem doorbreken. Een vraagstuk dat dus prima bij het VIC past.