'Uitbreiding NV-gebieden heeft enorme consequenties voor land- en tuinbouw'

Dinsdag maakte demissionair landbouwminister Piet Adema bekend dat grotere delen van Nederland als met nutriënten verontreinigde (NV)-gebieden gaan gelden. De bemestingsnormen in die gebieden worden fors naar beneden gebracht.

Volgens LTO komt deze aanscherping op een moment dat boeren en tuinders er voor 2024 niet meer op kunnen anticiperen, ondanks nadrukkelijke verzoeken om eerder duidelijkheid te verschaffen. De kritiek van de boerenorganisatie uit zich ook op het feit dat dit nieuwe beleid is gebaseerd op gegevens over nutriëntbelasting op grond- en oppervlaktewater die inmiddels dertien jaar oud zijn.

Door de landbouw zijn sinds 2010 grote stappen gezet om de uit- en afspoeling van nutriënten terug te dringen. Maar die inspanningen worden niet meegenomen. Boeren worden in hun huidige bedrijfsvoering afgerekend op historische bemesting waarop zij geen invloed meer hebben en waarop ze niet kunnen bijsturen, stelt LTO-portefeuillehouder Bodem & Water Joris Baecke.

'Dat is alsof de overheid constateert dat er op een snelweg in het verleden te hard werd gereden, en daarom besluit dat auto's daar nu nog maar 60 kilometer per uur mogen rijden. Het schiet het doel totaal voorbij', illustreert Baecke.

Dat er een uitbreiding van de NV-gebieden aan zat te komen, was begin dit jaar al duidelijk. Maar dat boeren pas in de laatste weken van 2023 met deze aanscherping te maken krijgen, noemt Baecke onbegrijpelijk.

'Dit is een exacte herhaling van hoe het vorig jaar liep. Ook toen confronteerde Adema akkerbouwers pas in januari met nieuw beleid waarop ze hun bouwplannen met onmiddellijke ingang aan moesten passen. Het is onbegrijpelijk dat de minister in januari excuses maakte voor deze gang van zaken en nu dezelfde fout maakt.'

Voor akkerbouwers, tuinders en veehouders heeft de aanwijzing van NV-gebieden enorme consequenties, stelt LTO. In 2024 en 2025 wordt de stikstofgebruiksnorm in twee stappen verder afgebouwd, met een totale daling van 20 procent. Binnen de NV-gebieden gelden daarbovenop nog aanvullende maatregelen, zoals verplichte vanggewassen na maisteelt en voorwaarden voor het scheuren van grasland.

Kanteling naar doelsturing

LTO herhaalt haar oproep dat het landbouwbeleid een kanteling moet maken naar doelsturing. Daarbij moeten boeren duidelijkheid krijgen over de doelen die ze moeten bereiken, maar ook ruimte krijgen om daar vanuit eigen vakmanschap en ondernemerschap invulling aan te geven.

'Het NV-beleid is een zoveelste voorbeeld van doorgeschoten generiek middelenbeleid en illustreert hoe ver Brussel en Den Haag verwijderd zijn van de praktijk van het boerenerf. Binnen NV-gebieden worden alle landbouwbedrijven nu over één kam geschoren. Of een teelt uitspoelingsgevoelig is of niet of dat een agrariër nu al grote stappen zet op verduurzamingsopgaven, zoals het verbeteren van de waterkwaliteit: de korting blijft gelijk', zegt Baecke.

'Vanuit LTO hebben we veel vragen en bezwaren tegen dit beleid. We zullen die kenbaar maken richting de Tweede Kamer en hopen dat de Kamer heel kritisch wil kijken naar mogelijkheden om de implementatie van dit beleid verder vorm te geven', geeft Baecke aan. 'Dat de waterkwaliteit verder moet verbeteren staat niet ter discussie. Maar dat kan en moet gebeuren met beleid dat boeren ook stimuleert die stappen te zetten.'

'Echt pissig'

LTO Voorzitter Tineke de Vries van LTO-vakgroep Akkerbouw en Vollegrondsgroente is woest over de uitbreiding van de gebieden waar aangescherpte bemestingsregels gaan gelden. 'Ik ben echt pissig', reageert ze.

'LNV baseert zich op oude meetgegevens uit de jaren 2010-2013, deze mededeling komt nu in december terwijl het in januari al moet gelden. En dan komt er ook nog een stikstofkorting in een gebied waar fosfaat een probleem is. Dat is onbegrijpelijk', aldus De Vries.

Alle agrarische bedrijven in NV-gebieden moeten volgend jaar al de hoeveelheid stikstof uit mest met 5 procent verlagen. In 2025 moet dat 20 procent zijn. De Vries: 'Deze maatregelen gaan echt niet helpen en gaan alleen maar ten koste van de bodemverbetering of rustgewassen. Je denkt toch niet dat een akkerbouwer zijn aardappelen of andere hoogsalderende gewassen niet optimaal gaat bemesten? Dat korten we dan extra bij de rustgewassen, dus wat schiet je ermee op.'

De Vries wil en gaat snel met verantwoordelijk minister Adema in gesprek en hoopt iets te kunnen bereiken. Maar ze acht die kans niet groot. 'Ze zeggen elke keer: 'Het moet van Brussel', maar daarmee sla je alle discussie dood en ben je uitgepraat.'

Kunstmest staat al in de schuur

Volgens de vakgroepvoorzitter zijn deze plannen onuitvoerbaar. 'Ze willen in februari tot op perceelniveau aangeven waar de maatregelen wel en niet gelden. Dat is toch niet controleerbaar en handhaafbaar, dat lukte met het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid ook al niet. Ik heb de kunstmest al in de schuur staan voor komend seizoen. We moeten naar doelsturing, maar op dat gebied gebeurt er niks. Dit is heel slecht bestuur.'

De Vries heeft de eerste reacties van boeren al binnen. 'Een boer doet mee aan het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer omdat hij hoopt goede dingen te doen. Maar die wil daar nu mee stoppen, want je wordt links- of rechtsom toch gepakt. 'Zak maar in de stront', denken de boeren die vooroplopen nu.'

Ondanks de aangekondigde gesprekken gaat de maatregel komend seizoen gewoon in. 'Op papier moeten we ons eraan houden. Dat gaat ook wel lukken', verwacht De Vries.