Telers moeten baas blijven over eigen data

In de landbouw zijn data van grote waarde. Ze kunnen onder meer worden gebruikt voor monitoring van het gewas, bedrijfsmanagement, precisielandbouw, financieel beheer en verantwoording richting ketenpartijen. Niet alleen de boer zelf ziet de waarde van data, ook voor periferie en toeleveranciers zijn de gegevens van grote commerciële waarde. Zo ontwikkelt een hele schil van perifere bedrijven producten en marktkennis op basis van data van boeren.

Daarom bekommert BO Akkerbouw, het kenniscentrum voor akkerbouwers, zich al langer over hoe met data om te gaan, waar het eigenaarschap ligt, de uitwisselbaarheid en de veiligheid. Naast de voordelen heerst er namelijk angst dat de data openbaar worden gemaakt, worden misbruikt door actiegroepen en dat concurrentie wijzer wordt gemaakt dan nodig.

Vooruitlopend op de groeiende belangen rond data en in een poging het eigenaarschap bij telers te houden, introduceerde BO Akkerbouw in 2019 de Gedragscode Datagebruik Akkerbouw. Dit zijn een soort spelregels waaraan alle conformerende partijen zich moeten houden. Doel is om agrariërs het vertrouwen te geven dat het slim gebruiken van data zich niet tegen hen keert. Volgens BO Akkerbouw zou dit de drempel verlagen om data te delen.

Register

Het gaat in deze gedragscode niet alleen over het eigenaarschap, maar ook over de portabiliteit (de uitwisselbaarheid van data tussen systemen), de softwarestandaarden en het vormen van een register waarin alle bedrijven staan vermeld die zich aan de gedragscode houden.

BO Akkerbouw bracht vorig jaar de andere ketenorganisaties samen en richtte de publiek-private samenwerking Doopt op. Dat staat voor Data op orde in de open teelten. 'We hebben deze vraagstukken opgedeeld in een aantal werkpakketten', zeggen penvoerder Tamme van der Wal en coördinator Data en Precisielandbouw Corné Kempenaar. 'Een voorbeeld van een vraagstuk is wie de eigenaar is van gewonnen data uit satellietbeelden.'

Data meenemen

Bij portabiliteit moet een boer zijn data eenvoudig mee kunnen nemen, bijvoorbeeld als wordt overgestapt op een ander managementsysteem of andere gps-apparatuur. 'Daarbij geldt 'the right to be forgotten': de data moeten worden gewist van de plek die de boer verlaat. Dit moet transparant gebeuren. Toeleveranciers hebben er belang bij om data af te schermen van de concurrentie. Maar uiteindelijk moeten bedrijven zich toch openstellen.'

Om te komen tot standaardisatie, worden ook technische eisen vastgesteld. 'De macht ligt nu te veel bij de verwerkers van de data. Wij willen dit meer naar de boer toe brengen', stellen Van der Wal en Kempenaar. Het uiteindelijke register waarop bedrijven zich conformeren aan de richtlijnen is daarom in beheer van BO Akkerbouw.

Samenwerking noodzakelijk

Om de Gedragscode Datagebruik Akkerbouw te laten slagen in de enorme wereld van data, moeten zoveel mogelijk partijen zich aansluiten. In de zuivelindustrie zijn nog veel meer data te vinden en via de Kringloopwijzer worden data ook gebundeld. De zuivelsector kijkt of een soortgelijke code is te gebruiken bij gras- en maisteelt.

Buitenlandse samenwerking speelt daarbij een grote rol. 'Dacom is bijvoorbeeld Israëlisch en John Deere Amerikaans. Nederland is een van de voorlopers in het reguleren van het zeggenschap van data. Al zijn ook in landen als Frankrijk, Italië en Estland vergelijkbare consortiums opgericht', weet Van der Wal.

'In de Verenigde Staten heeft een consortium van boerenbelangenbehartigers de datamacht van marktpartijen al kunnen breken. Zij verdienen nu aan hun eigen data.' Voor Nederland is Van der Wal iets genuanceerder. 'Ik geloof niet dat data een volwaardige inkomstenbron worden zoals gewassen, vee of energie. Maar belangrijk zijn ze natuurlijk wel.'