Duurzame akkerbouwers in Zuidwestelijke Delta beloond via biodiversiteitsmonitor

De zuidwestelijke pilot bestrijkt het gebied onder Rotterdam en ten westen van Breda. Waterschappen, provincies, coöperaties en afnemers van landbouwproducten doen mee.

'Melkveehouders krijgen al rentekorting op basis van KPI's', zegt Frank Verhoeven van adviesbureau Boerenverstand. In die sector bestaan volgens hem voorbeelden van hoe dit beloningssysteem goed kan werken.

De intentie is wel om het sturen op prestaties in de akkerbouw te normaliseren. In de melkveehouderij sluit de certificering van Planet Proof aan op KPI's. Akkerbouwers hebben te maken met meer afnemers. Een vraag uit de zaal is of die verschillende partijen ook hun onderscheidende eisen willen gaan stellen, wat het systeem moeilijk maakt. Verhoeven zegt dat dit een spanningsveld is, maar dat dit er niet in moet sluipen. Overleg met alle partijen moet dit voorkomen.

De adviseur omschrijft de ontwikkeling van werken met KPI's als 'het leren van een taal die mensen buiten de landbouw ook begrijpen'. Met acht KPI's in een 'doelenboom' werkt de pilot aan een hogere biodiversiteit, bodemverbetering en klimaatdoelen. 'De boer kan zelf maatregelen kiezen en rekenen met de set. We willen de aanpak omdraaien naar het boerenbedrijf, zodat de ondernemers kunnen kiezen wat realistisch en haalbaar is.'

Volgens adviseur Bart Housmans van Boerenverstand is het bijzondere dat de boer aan het roer zit en ervaring wordt opgedaan met belonen. De telers in de groep van 2024 gaan werken aan drie belangrijke thema's: nutriënten en emissies, bodem en water en biodiversiteit.

Prestatieschema

Bij de bedrijven die vorig jaar meededen, maakte Boerenverstand de prestaties in een schema zichtbaar. Housmans: 'Bij goede scores kleuren de vakjes donkerder groen. Je ziet aan het plaatje dat geen enkel bedrijf perfect is, maar ook dat er geen een bij is die niet scoort.'

Technisch commercieel buitendienstmedewerker Lein de Visser van coöperatie CZAV geeft uitleg over hoe KPI's zijn te koppelen aan de praktijk: 'Denk ook andersom. Je hebt al KPI's en hoe koppel je die aan het systeem.'

De Visser refereert aan het oude project Veldleeuwerik. Volgens hem leerden deelnemers toen al veel over de bodem. 'Het is een goede vervolgstap om de koppeling tussen plant en bodem verder uit te werken. Hoe kunnen we de samenwerking in deze kleinste kringloop verbeteren?' Groenbemesters kunnen volgens hem een grote rol spelen.

Strategische tweede zaai

'Op een pilotbedrijf zaaiden we na de kapucijners een groenbemestermix met negentien soorten. Toen die bijna in bloei ging, hebben we hem half september ingewerkt en nogmaals een groenbemester gezaaid', vertelt De Visser. Planten in de vegetatieve fase kunnen meer bijdragen aan de voeding van het bodemleven, waardoor de tweede zaai strategisch is. 'Als je dit doet, kun je mogelijk enorm veel organische stof aan de grond toevoegen.'

Andere ideeën zijn tussenzaai van bodembedekkers in aardappelen – die voor de sluiting van het gewas de temperatuur lager houden – en toepassing van bacteriepreparaten (fermenten) of vaste mest.

Agrarisch directeur Gert Sikken van coöperatie Cosun onderstreept voor de zaal het belang dat afnemers hebben bij duurzaam ondernemen door toeleveranciers. 'De Europese wet schrijft voor dat we over duurzaamheid rapporteren.' Werken met KPI's aan de Biodiversiteitsmonitor moet volgens Sikken betrouwbaar en robuust zijn. Sikken: 'Als wij dat kunnen laten zien aan onze klanten, kunnen zij ons daarvoor gaan belonen.'

'Ten opzichte van 2020 veel verder in de standaardisering'

Welke data hebben jullie nodig?

Groenendijk: 'Het gaat om gegevens uit het bedrijfsmanagementsysteem en van de Gecombineerde opgave. Als telers niet zo'n systeem hebben, verzamelen we de gegevens via het platform Farmmaps. Soms is daar maatwerk voor nodig.'

Housmans: 'We vullen de gegevens aan met satellietdata of data van Boerennatuur. In een dashboard komen al deze data samen.'

Hoe weten jullie dat deze gegevens compleet zijn?

Groenendijk: 'Aan de 25 deelnemers van vorig jaar hebben we vragen gesteld om tot een aanvullende vragenlijst te komen. Belangrijk is om aan goede, geborgde informatie te komen.'

Housmans: 'We zijn ten opzichte van 2020 al veel verder in de standaardisering. We werken met een klankbordgroep van bedrijven. Met de 25 deelnemers van vorig jaar hadden we gesprekken en met een kleinere groep hebben we dieper geëvalueerd.'

Zijn er extra voorwaarden om aan de beloning te komen?

Groenendijk: 'Omdat de beloning kan worden beschouwd als een vorm van staatssteun, moeten de deelnemers een de-minimisverklaring invullen. Dat heeft te maken met andere bedragen die ze mogelijk hebben ontvangen, zoals voor ganzenschade.'

Kost het proces veel tijd?

Groenendijk: 'Nee, dat valt wel mee. Een teler die er handig in is, heeft genoeg aan anderhalf uur. Het kan iets langer duren dan dat, maar dan praat je over enkele uren.'

Hoe hoog is de beloning?

Housmans: 'Theoretisch kun je 27 punten verzamelen en krijg je per punt 75 tot 150 euro. De maximale beloning per bedrijf ligt in deze pilot tussen de 2.000 en 4.000 euro, plus 500 euro voor de data-aanlevering.'

Waar komen de data terecht?

Housmans: 'Die zijn alleen bestemd voor gebruik in dit project en worden alleen onder strikte voorwaarden voor onderzoek gebruikt. De data zijn allereerst bedoeld om bedrijven duurzamer te maken.'