Analyse: Tijdens de finale van de formatie staat BBB vrijwel alleen

De aanloop naar de finaleweek van de formatie leverde voor BBB onzekerheden op omtrent het slagen van haar missie. Een grote meerderheid in de Tweede Kamer steunde het maatregelenpakket dat landbouwminister Piet Adema aan het voorbereiden is voor het bezweren van de mestcrisis.

Steen des aanstoots voor BBB daarin is de brede opkoopregeling. De partij van Caroline van der Plas presenteerde een eigen tienpuntenplan voor het creëren van rust op de mestmarkt, maar dat viel tijdens het recente mestdebat niet in vruchtbare aarde. Het voorstel om mest op te slaan in de olieterminal van de Rotterdamse haven werd niet realistisch geacht.

Andere door BBB voorgestelde opties, zoals het aanpassen van de nitraatrichtlijn en de met nutriënten vervuilde gebieden vragen daarnaast veel tijd of om een nieuwe gang naar Brussel. Dat laatste wordt door Adema, na een reeks vruchteloze gesprekken daar, pertinent geweigerd.

Een teleurstelling voor BBB is dat de beoogde coalitiepartners VVD en NSC het verzet tegen een verdere krimp van de veestapel niet steunen. De PVV doet dat wel, maar hier weegt vooral de weerstand tegen het uitgeven van miljarden zwaarder dan het instandhouden van de veestapel.

Als gevolg van de reductie van de mestplaatsingsruimte dreigt er een versnelde krimp van de veestapel van circa 30 procent. Wellicht al in een paar jaar tijd. Ter vergelijking: als gevolg van de stikstofaanpak en de gebiedsplannen werd een dergelijke afname pas verwacht in 2035.

Dat zelfs de beoogde coalitiepartners deze ontwikkeling steunen, verzwakt de positie van BBB aan de formatietafel. De vier partijen zeggen uit te zijn op een extraparlementair kabinet waarbij Tweede Kamer en regering op grotere afstand van elkaar staan. Daarnaast zal het met een hoofdlijnenakkoord vaker op voorhand niet duidelijk zijn of voorstellen wel op voldoende steun kunnen rekenen. Ook dit moet voor de BBB-onderhandelaars een ongemakkelijke gedachte zijn.

Steun voor mestplannen

Met de steun voor Adema’s mestplannen wil een grote Kamermeerderheid voor eens en voor altijd een einde maken aan het steeds weer terugkerende mestprobleem. Uit het uitblijven van boerenprotesten na de bekendmaking van Adema’s plannen lijkt in de sector een vorm van berusting ingetreden. In de melkveehouderij klinkt het besef dat een gecontroleerde vrijwillige krimp de voorkeur heeft boven een ongecontroleerde faillissementsgolf. Ook dit maakt de anti-opkoophouding van BBB lastig verdedigbaar.

Nederland zal eerst een forse stap moeten zetten in het verbeteren van de waterkwaliteit, wil het van Brussel weer meer speelruimte krijgen. Het mestplan van Adema is daar op gericht. Wanneer dat beleid is ingevoerd, kan de nieuwe BBB-landbouwminister met het tienpuntenplan van zijn partij naar Brussel. Die mag dan bij de dan eveneens nieuwe Europese Commissie gaan pleiten voor een nieuwe vorm van derogatie, bijvoorbeeld voor bedrijven met blijvend grasland.