Bonen: hergeboorte of tijdelijke opleving?

Met brede campagnes wordt geprobeerd de teelt en consumptie van peulvruchten te stimuleren. Waarom al deze aandacht? Wat is het resultaat? En wat is nog nodig om tot een doorbraak te komen die daadwerkelijk tot nieuw perspectief voor de sector leidt?

Belangrijke reden voor het stimuleren van de teelt en consumptie van peulvruchten, is dat de teelt naar verluid positieve effecten heeft op bodemgesteldheid, geen kunstmest vraagt, zelfs stikstof deelt met vervolggewassen, op veel fronten bijdraagt aan duurzaamheidsdoelen en daarmee wellicht nieuw (financieel) perspectief biedt voor de plantaardige sectoren.

Het voorlopige resultaat: een forse toename van het teeltareaal in Nederland, sterk groeiende interesse in de boon en de ingrediënten, maar helaas nog niet voldoende saldo en opbrengst om tot de echte doorbraak te leiden. Aan de inspanning van de keten zal het volgens LLTB-projectleider Patrick Lemmens niet liggen. 'Wel aan de waardering voor de agrarische sector die deze inspanning levert.'

Tot en met de jaren tachtig/negentig van de vorige eeuw werden peulvruchten relatief veel geteeld in Nederland. Als bron voor eiwitrijke veevoeding en 'gewoon op het bord' was het zeker geen onbekende in de sector. Maar mede door verschillende mondiale handelsverdragen werd het begin jaren negentig aantrekkelijker om plantaardig eiwit te importeren.

Lemmens: 'Nadien verdween de Nederlandse peulvruchtenteelt in de vergetelheid. Met het opkomen van het duurzaamheidsbesef en de kennis over de unieke eigenschappen van de teelt, steeg de overtuiging dat hernieuwde introductie, rasontwikkeling en technologie kunnen leiden tot een serieus perspectief voor de agrarische sector.'

De laatste jaren groeit het areaal eiwitgewassen in Nederland dan ook fors, geeft Lemmens aan. 'De vraag naar meer regionale productie stijgt eveneens, met als gevolg dat de positie van de teler hierin stap voor stap lijkt te verbeteren.'

De teelt en het gebruik van peulvruchten bieden voor meerdere sectoren grote kansen. 'De veehouderijsectoren kunnen bijvoorbeeld specifieke rassen toepassen in een meer regionaal rantsoen en daarmee soja-import beperken', aldus Lemmens.

'Maar de waarde van regionale eiwitgewassen als bron voor duurzaam veevoer is momenteel te laag om grootschalige teelt te verantwoorden', vervolgt de projectleider van LLTB. 'Daarom is een meer hoogwaardige humane toepassing noodzakelijk.'

Bonen op het bord

Ook daar beweegt de markt momenteel enorm. Meer en meer bedrijven uit de voedselverwerkende industrie zetten in op het terugbrengen van de 'boon als zodanig' op het Nederlandse bord.

Als derde, en wellicht zelfs in het geheel belangrijkste, route wordt steeds vaker ingezet op het winnen van hoogwaardige eiwitten uit peulvruchten. Traditionele agrarische coöperaties gaan ook deze kant op. Zo heeft Cosun bijvoorbeeld een verwerkingslijn operationeel waarin veldbonen worden verwerkt tot hoogwaardig ingrediënt voor de voedselindustrie.

'Juist de diversiteit van toepassingsmogelijkheden voor peulvruchten in Nederland zou een ideale combinatie moeten gaan vormen voor de telers', stelt Lemmens. 'Het begin is er, maar we zijn er nog lang niet.'

De geluiden en resultaten zijn volgens de LLTB-projectleider voorzichtig positief. 'Ervaring met de teelt leidt tot opbrengstverhoging. Diversiteit in toepassing en daarmee stijgende concurrentie geven een saldo met mogelijk perspectief. En door de stijgende interesse zijn ook veredelingsbedrijven meer en meer bezig met het verbeteren van de potentie.'

Maar herintroductie van een teelt in de sector vraagt volgens Lemmens meer dan dit. 'De enige kans om tot een echte doorbraak te komen voor een gezonde peulvruchtenteelt voor duurzame voedseltoepassingen, is wanneer het besef stijgt dat de primaire sector wederom zijn nek uitsteekt om nieuwe wegen in te slaan. Niet alleen voor zichzelf, maar juist om te doen wat nodig is: veilige, gezonde voeding op een zo duurzaam mogelijke manier produceren. Dat is wat we willen, dat is wat we kunnen.'

Lastige jaren overbruggen

Het zijn nieuwe wegen die voor een deel nog onbekend zijn, bedrijfsrisico's met zich meebrengen en in de beginjaren financieel nog niet interessant zijn, benadrukt Lemmens. 'Juist deze jaren moeten overbrugd worden en daar zijn durf, daadkracht en vooral consistent en duidelijk overheidsbeleid voor nodig.'

Als aan al deze zaken wordt voldaan, gaat het volgens de LLTB-projectleider lukken. 'Dan kan de Nederlandse boon daadwerkelijk van groot belang worden voor de agrarische sector.'